Læknablaðið - 15.09.1983, Blaðsíða 58

228
LÆKNABLAÐID
við fyrstu skoðun, skal ætíð gerð kviðarhols-
speglun eða skurðaðgerð. Sama regla gildir
fyrir konur með óljósa fyrirferð við leg, pví oft
er erfitt að greina meinvörp í fossa Douglasii
frá vöðvahnútum á þeim stað.
í konum eftir tíðahvörf gefur stækkun á
eggjastokk eða óljós fyrirferð við leg ætíð
tilefni til skurðaðgerðar frekar en kviðar-
holsspeglunar.
Fínnálsástungur frá æxlum í grindarholi eru
oft notaðar sem hjálpartæki við greiningu,
aðallega í sjúklingum, par sem almennt ástand
sjúklings leyfir ekki skurðaðgerð.
Forspárþættir
Margir pættir geta haft forspárgildi hvað
varðar lifun (survival) pessara sjúklinga. Hafa
þessir þættir verið nefndir forspárþættir og
eru þeir helstu taldir upp í töflu IV. Skoðanir
hafa þó verið mjög skiptar um áhrif hvers
einstaks þáttar, enda hafa flestar þessar rann-
sóknir beinst að áhrifum þeirra á lifun sjúk-
linga og ekki tekið tillit til innbyrðis á-
hrifa þáttanna.
Flestir eru sammála um að útbreiðsla sjúk-
dóms, eins og hún kemur fram í aðalstiga-
skiptingu, hafi mikið forspárgildi (8, 9, 10).
Þýðing undirflokka þessara stiga og áhrif
annarra þátta eru meira umdeild. Á stigi I
hefur verið deilt um þýðingu vökvamyndunar
(11, 12), þýðingu æxlisvaxtar utan á æxlisslíðri
(13, 14), eða mikilvægi þess ef æxli springur í
aðgerð (15). Á öðrum stigum hefur verið deilt
um þýðingu skurðtækni (16, 17, 18, 19), og
hvaða áhrif stærð restæxla eftir aðgerð hefur
á lifun sjúklinga (9, 17, 20). Forspárgildi
vefjagerðar hefur verið haldið á loft og þá
sérstaklega að sjúklingar með mucinous æxli
hafi lengri lifun en þeir sem eru með önnur
æxli (12, 21, 22). Á síðari árum hefur þó æ oftar
verið bent á mikilvægi sérgreiningar (sérhæf-
Table IV. Factors with stated prognostic value in
ovarian cancer. SOEB: Bilateral salpingo-oophorec-
tomi. HIT: Hysterectomy. OME: Omentectomy.
Stage
Histology
Grade
Residual tumour
Age
Ascites
Excrescenses
Adherenses
Rupture
Treatment
OPERATION TECHNIQUE
(SOEB/SOEB + HIT ± OME)
ingar) æxlisvefjar umfram mikilvægi sjálfrar
vefjategundar æxlisins (5, 10, 11, 14).
Önnur atriði, sem talin eru hafa forspárgildi
eru aldur sjúklings, sumir telja að eldri sjúk-
lingar hafi verri batalíkur en yngri (22, 23), og
loks hvaða meðferð er beitt.
Á síðari árum hafa komið fram tölfræði-
legar aðferðir (24), sem gera kleift að kanna
samtímis áhrif margra forspárþátta á lifun
sjúklinga og sjá hvaða þættir hafa mest áhrif
(25).
Haldgóð þekking um mikilvægustu for-
spárþætti þessa sjúkdóms skapar möguleika á
skiptingu sjúklinga í forspárflokka, sem síðan
má nota sem beinagrind fyrir meðferðaráætl-
anir, til að bera saman árangur meðferðar,
jafnframt því að vera leiðbeinandi um með-
ferð einstakra sjúklinga.
Við háskólasjúkrahúsið í Lundi hafa undan-
farin ár farið fram rannsóknir á illkynja
epithelial æxlum í eggjastokkum (26) hjá 494
sjúklingum, sem meðhöndlaðir voru á árunum
1974-78. Meðal annars rannsóknir á hinum
ýmsu forspárþáttum þessa sjúkdóms (27) og
var kannað forspárgildi (tafla IV) með hjálp
tölfræðilegra aðferða (24, 28, 29). Helstu nið-
urstöður þessara rannsókna (27) eru:
1. Æxlisvöxtur utan á æxlisslíðri eða sprungið
æxli á stigi I og vökvasöfnun á stigi I og II
(Stig Ic og IIc) hafa ekki forspárgildi þegar
tekið er tillit til sérgreiningar æxlisvefjar-
ins.
2. í sjúklingum á stigi I og Ila er möguleiki til
að fjarlægja allan æxlisvöxt við skurðað-
gerð, en á s'tigi Ilb og III er tæknilega oft
ekki hægt að fjarlægja allan æxlisvöxt og
hefur þá stærð restæxlis, sem skilið er eftir
við skurðaðgerð, mikið forspárgildi. Sjúk-
lingar, sem hafa engin eða lítil (2 cm) rest-
æxli eftir skurðaðgerð hafa lengsta lifun, en
þeir sjúklingar sem hafa stærri restæxli (>
2 cm) stysta lifun (mynd 4).
3. Sjúklingar með illa sérgreindan æxlisvef
hafa stysta lifun (mynd 5) en þessi áhrif
hverfa í sjúklingum með stór restæxli (>2
cm) eftir aðgerð. Vefjagerðin hefur engin
áhrif á lifun þegar tekið er tillit til vefja-
sérgreiningar æxlisins.
4. Aðalstig sjúkdómsins hafa mikla þýðingu
fyrir lifun sjúklingsins, jafnvel þó tillit sé
tekið til stærðar restæxlis og sérgreiningar
vefjagerðar (mynd 3).
5. A stigi IV er æxlisdreifing og magn æxlis