Læknablaðið - 15.09.1983, Blaðsíða 8

192
LÆKNABLAÐIÐ
orsakir burðarmálsdauða á íslandi. Petta var
fyrsta úttekt sinnar tegundar hér á landi (4) og
náði yfir 310 krufningar. Helstu dánarorsakir
reyndust vera miðað við 100 dána: Ildisskortur
31, hýalínhimnusjúkdómur 17, lungnabólga 10,
fæðingaráverkar á höfði 9 og annað 9. Með
því að skipta þessum 10 árum í tvö 5 ára
tímabil 1955-1960 og 1961-1965 kom í ljós að
ildisskortur (anoxia) og höfuðáverkar lækkuðu
nokkuð sem banamein, vanskapnaður stóð í
stað en hýalínhimnusjúkdómur óx frá 12 í 24
af hundraði p.e.a.s. tvöfaldaðist. Þetta reyndist
ekki fjarri pví sem pekkt var frá öðrum
Norðurlöndum. í núverandi úttekt fundust
fleiri vanskapnaðir, en dró úr fæðingaráverk-
um og rhesussjúkdómum.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Til grundvallar núverandi rannsókn liggja
allar skýrslur um krufningar andvana fæddra
barna og lifandi fæddra (0-6 daga) fyrir árin
1965-1976, en beitt var samskonar aðferð nú
og í fyrri rannsókn 1955-64, enda allar krufn-
ingar áranna 1961 til 1976 gerðar af sama
manni, p.e. höfundi, eða undir umsjón hans á
R.H., en öll tiltæk sýni frá fyrri tíð endurskoð-
uð, og allt petta efni metið með hliðsjón af
sjúkdómssögum og klínískum sjúkdómsgrein-
ingum. Flest börnin höfðu fæðst á Fæðinga-
deild Landspítalans (F.L.) en sum flutt pangað
rétt eftir fæðingu, eða á Barnaspítala Hrings-
ins (B.H.). Hér er alls um að ræða rannsóknar-
niðurstöður úr 845 krufningum.
Fjöldi fæðinga á F.L. lækkaði mjög pegar
Fæðingaheimili Reykjavíkur (F.H.R.) tók til
starfa upp úr 1960, og eftir pað fækkaði
heimafæðingum mjög mikið og voru reyndar
síðast á tímabilinu nánast úr sögunni (5). Þó
komu enn flestar erfiðu fæðingarnar á F.L.
Fæðingar í Reykjavík 1965-76 voru 24150, p.e.
57-60 % af landsmeðaltali.
Fram að árinu 1967 vantaði all mikið á að
smæstu fyrirburðir kæmu til krufninga á R.H.
og truflar pað nokkuð fyrri úttektir (1955-64).
A tímabilinu óx samvinna með læknum R.H.
og F.L. og tíðir læknafundir haldnir. Frá og
með 1967 voru flest öll lík frá F.L. færð til
krufningar á R.H. og mátti pá segja að allur
efniviður væri orðinn fullkomlega sambæri-
legur. Pá komu brátt allar tiltækar fylgjur til
skoðunar og bætti pað mjög möguleika á
sjúkdómsgreiningu einkum hvað snerti ildis-
skort.
Skrásetningarmáti fósturláta, andvana
fæddra og lifandi fæddra barna gat einnig
verið mismunandi frá einu landi til annars og
frá einu tímabili til annars í sama landi. Hér
var allt fram til ársins 1971 farið eftir reglu-
gerð um petta efni frá 1933 (6). Þar var miðað
við 28 vikna meðgöngutíma (1000 g pyngd) og
börn pví aðeins lifandi fædd, að pau drægju
andann. Frá og með árinu 1972 voru nýjar
reglur teknar í notkun og pá mörk lifandi
fæddra færð út með pví að taka með öll pau
börn, sem sýndu einhver lífsmörk t.d. hjartslátt,
pótt ekki drægju pau andann (2, 5, 7, 8, 9).
Þessar mismunandi reglur gefa ekki alveg
sömu tölfræðilegu útkomu, pegar reiknaður er
burðarmálsdauði, pví að tilfærslur verða sam-
kvæmt síðari reglunum milli fósturláta og
lifandi fæddra í kringum 1000 gramma vigt-
armörkin, auk þeirra sem færast á milli and-
vanna fæddra og lifandi fæddra, sem útaf fyrir
sig hefur ekki áhrif á burðarmálsdauðann, sé lit-
ið á heildina. Fyrirburðarfjöldinn kann einnig
að breytast. Þetta hefur pó ekki teljandi áhrif
á útkomu dánarorsaka samkvæmt vefja-
meinafræðilegum rannsóknum, sem hér eru
bundnar við afmarkaða flokka.
NIÐURSTAÐA KRUFNINGA
Á 2. töflu sést heildaryfirlit um dánarorsakir
535 barna árin 1965-1976, miðað við pyngd,
ástand burðar, andvana eða lifandi fætt o.fl.,
auk aðalniðurstöðu krufninga áranna 1955-
1964 (310 börn). Helstu dánarorsakir raða sér
nokkuð eftir ástandi burðar. Vansköpun er
algengust í hópi lifandi fæddra (58 %), en par
munar mest um hjartagalla, en á pá reynir
fyrst eftir fæðingu. Ildisskortur er aftur á móti
aðaldánarorsök andvana fæddra og þaraf flest
í hópi látinna fyrir tíma (63 %), en við pessa
meinafræðilegu sjúkdómsgreiningu er ástand
fylgju ómissandi forsenda fyrir viðunandi nið-
urstöðu. Þriðja aðaldánarorsök burðarmáls
kemur aðeins fyrir í hópi lifandi fæddra barna,
en par er átt við hýalínhimnusjúkdóm (16 %).
Það sést einnig á yfirlitstöflunni, að flestir
hinna látnu eru fyrirburðir (63 %), ef miðað er
við 2500 g punga, en um pað verður nánar
rætt annarstaðar.
Meðfæddir vanskapnadir (congenitai malfor-
mations). Á 3. töflu má sjá flokkun kvillanna
eftir líffærum. Langflestir kvillanna koma fyrir
í miðtaugakerfinu. Hjartagallar koma nær
eingöngu fyrir í fullþroska lifandi fæddum
börnum. Minniháttar gallar í skilveggjum og