Læknablaðið - 15.09.1983, Blaðsíða 60

230
LÆKNABLADID
kviðnum og síðan endurtaka aðgerð eftir
geislameðferð og/eða lyfjameðferð (18, 19).
Rannsóknir frá Lundi benda til að síðari
kosturinn sé allt eins heppilegur, par sem ná
megi allgóðum árangri með endurtekinni að-
gerð eftir geislameðferð (35) eða lyfjameðferð
með tveimur lyfjum (Adriamycin ■+• Alkeran)
(36). Þessi árangur virðist engu síðri en sá
árangur, sem náðst hefur við mjög víðtækar
og oft umfangsmiklar aðgerðir pegar við
fyrstu skurðaðgerð (14).
Geislamedferd hefur verið notuð við pess-
um sjúkdómi síðan árið 1912. Fyrst var geisla-
svæðið oftast takmarkað við grindarhol, en
rannsóknir á seinni árum sýna að vanmat
(understaging) er algengt vegna hulinna mein-
varpa (occult metastasis) í sogæðaeitlum í
kviðarholi og upp við pindarhvolf, jafnvel í
æxlum er virðast á stigi I (37). Tíðni hulinna
meinvarpa á stigi I virðist pó mest bundin illa
sérgreindum æxlum (38). Pað er pví Ijóst að
eigi að beita geislameðferð, veröur að
meðhöndla bæði grindar- og kviðarhol upp
fyrir pindarhvolf, nema ef um er að ræða vel
sérgreind æxli á stigi I.
Flestir eru sammála um að geislameðferð sé
ekki ráðleg í sjúklingum með stór restæxli (>
2 cm) (14), nema til að gera stór óskurðtæk
æxli í grindarholi skurðtæk (18, 35). Góður
árangur hefur aftur á móti fengist við notkun
geislameðferðar í sjúklingum með lítil eða
engin restæxli eftir aðgerð (14, 39). Við slíka
geisiameðferð hefur aðallega verið beitt
tvennskonar geislatækni. Munur á pessum
aðferðum er sá að með annarri er allt grindar-
og kviðarhol geislað samtímis (open-field), en
með hinni er aðeins lítill hluti af grindar- og
kviðarholi geislaður daglega (moving strip).
Hefur verið talið að gefa megi hærri dag-
skammta með síðarnefndu tækninni, auk pess
sem sjúklingar poli pá geislun betur og áhrif
geislunar á æxlið séu betri. Bestur árangur í
geislameðferð sjúklinga með lítil eða engin
restæxli eftir skurðaðgerð hefur jafnframt
fengist á deildum par sem slíkri tækni er beitt
(14, 39). Þessar deildir nota jafnframt geisla-
tæki sem ekki eru til staðar hér á landi (línu-
hraðarar).
Um geislun og áhrif hennar á æxlisvef og
heilbrigðan vef er vísað annað (40).
Lyfjamedferd hefur verið notuð síðan í
byrjun 6. áratugsins. Alkylating efni (Alkeran,
Sendoxan, Treosulfan o.fl.) hafa mest verið
notuð. Önnur lyf, sem sögð eru hafa áhrif á
eggjastokkakrabbamein, eru Adriamycin með-
al antimitotic antibiotica, Fluorouracil og Me-
thotrexate meðal antimetabolita og Hexame-
thylmelamine og Cisplatinum meðal annarra
lyfja (41). Um efnafræðilega byggingu og áhrif
pessara lyfja er vísað annað (42).
Hvað varðar meðferð sjúklinga á hærri
stigum sjúkdómsins ber flestum saman um að
hjá sjúklingum með stór restæxli eftir skurð-
aðgerð sé lyfjameðferð ákjósanlegust (14, 43,
44). Lyfjameðferð með fleiri en einu lyfi
(combination-lyfjameðferð) hefur verið sögð
gefa betri árangur en meðferð með einu lyfi
(43, 45). Þetta hefur meðal annars verið sýnt
fram á í rannsókn frá Lundi, par sem lyfjameð-
ferð með Adriamycin og Alkeran gaf mun
betri árangur en meðferð með Alkeran einu
saman í sjúklingum, sem höfðu átór restæxli
og illa sérgreinda vefjagerð (36). Mismunandi
skoðanir eru á bestu meðferð eftir skurðað-
gerð í sjúklingum með lítil eða engin restæxli.
Margir vilja halda á loft nytsemi geislameð-
ferðar (14), meðan aðrir segja að samsett
lyfjameðferð hafi best áhrif í sjúklingum með
lítil eða engin restæxli eftir aðgerð (17, 43). Ó-
háð pessum breytilegu skoðunum má pó full-
yrða að bæði geislameðferð og lyfjameðferð-
bætir lifun peirra sjúklinga, sem hafa lítil eða
engin restæxli eftir aðgerð (14, 17, 33).
Lyfjameðferð á undan geislameðferð, til að
minnka æxli og slá út smá fjarmeinvörp utan
geislasvæðis hefur ekki reynst hafa neina kosti
(35, 46, 47), en lyfjameðferð að lokinni geisla-
meðferð hefur aftur á móti verið talin heppi-
leg (35, 46).
Hvað varðar meðferð sjúklinga á fyrstu
stigum sjúkdómsins, pá gildir pað sama og að
ofan greinir að skoðanir eru skiptar hvort
nota eigi lyfjameðferð eða geislameðferð ef
sjúklingur hefur engin eða lítil æxli eftir
skurðaðgerðina (11, 14, 48, 49). Ef lyfjameð-
ferð hefur verið notuð á pessum stigum hafa
aðallega verið notuð Alkylating lyf, en pessi
lyf hafa reynst heldur haldlítil í illa sérgreind-
um æxlum (50). Góður árangur með fleiri en
einu lyfi á hærri stigum sjúkdómsins (43, 45),
bendir pó til að nota megi fleiri lyf samtímis á
fyrstu stigum sjúkdómsins (51) aðallega pegar
um er að ræða illa sérgreind æxli. Þó enn séu
skiptar skoðanir um bestu meðferð á stigi I og
II, pá eru æ fleiri, sem halda pví fram að
sjúklingar með vel sérgreind æxli á stigi I purfi
ekki frekari meðferð eftir skurðaðgerð, ef
æxlisslíður er heilt og ekki er æxlisvöxtur utan