Læknablaðið - 15.09.1983, Blaðsíða 55

LÆKNABLADID
225
mæta til forskoðana með tilliti til fæðingarra-
ðar. Niðurstaðan er sýnd í töflu 2. Áður hefur
verið sýnt fram á að meðalfjöldi forskoðana
hefur farið vaxandi á athugunartímabilinu. Ef
borinn er saman meðalfjöldi forskoðana fyrra
fimm ára tímabilið og pað síðara er aukning
alls staðar, en heldur hafa konur með prjú
börn og fleiri sótt á hvað petta snertir. Hafa
ber í huga að konur sem fætt hafa sex börn
eða fleiri eru nú mjög fáar í landinu og er vægi
pessara talna pví heldur lítið. Alkunn er sú
staðreynd að konur sem fætt hafa eðlilega
nokkur börn eru fremur áhyggjulitlar um
ástand sitt á meðgöngutíma og sækja pví
forskoðanir sjaldnar en frumbyrjur og konur í
öðrum áhættuhópum. Ætla má að sömu sjón-
armið ríki hjá læknum og ljósmæðrum og hafi
pað einnig sín áhrif.
Um margra ára skeið hefur pað vakið
athygli hve mörg börn fæðast utan hjóna-
bands hér á landi. Sérstaklega á petta við um
konur sem fæða sitt fyrsta barn. Höfundar
hafa áður rætt petta mál í ritinu »Fæðingar á
íslandi 1881- 1972« og komist að peirri niður-
stöðu að hér á landi gifta konur sig ekki
endilega pótt von sé á fyrsta barni heldur mun
stofnun heimilis ráða meiru hér um. Enn-
fremur er alkunna að óvígð sambúð gerist
stöðugt algengari hér á landi. Tafla 3 sýnir
hundraðshlutfall giftra mæðra eftir fæðingar-
röð. Þegar litið er á töfluna kemur í ljós að um
og yfir 90 % kvenna sem fæða sitt priðja barn
eða síðara eiga pað í hjónabandi.
Þótt aðeins hafi orðið lækkun á síðara
tímabilinu munar hér litlu. Hlutfall ógiftra
mæðra fer vaxandi eins og sést á samanburði
milli tímabilanna tveggja. Gildir petta sér-
staklega um fyrsta og annað barn.
Á sjötta áratug pessarar aldar voru fæðing-
ar par sem konan var að eiga sitt tíunda barn
eða síðara mun algengari en nú er orðið. Þá
bar slíkt við í einni fæðingu af hundrað, en á
áttunda áratugnum var hlutfallið ein fæðing af
áttahundruð.
Síðasta áratuginn (1972-1981) fæddust 50
börn sem voru 10.-15. barn móður sinnar,
samkvæmt gögnum Fæðingaskrárinnar, sbr.
töflu 4. Fjöldi slíkra fæðinga var 48 og
mæðurnar voru 42. Væntanlega verður hægt
að kanna pessar fæðingar betur síðar. Þess má
geta að við manntalið 1960 var á lífi 51 kona
sem átt hafði 15 börn eða fleiri.
Ekkert skal fullyrt um pað hver fætt hefur
flest börn hér á landi. Staðfest er að Rannveig
Ágústína Oddsdóttir (f. 1875) á ísafirði átti 20
börn með Rósmundi Jónssyni eiginmanni sín-
um. Einnig er staðfest að hjónin Mundína
Freydís Þorláksdóttir (f. 1899) og Sigurbjörn
Finnur Björnsson í Ólafsfirði áttu 20 börn, par
af náðu 16 börn fullorðinsaldri. Hvorug pess-
ara kvenna átti tvíbura. Allar upplýsingar um
slíkar fjölbyrjur eru vel pegnar.
t næstu grein verður rætt um tíðni fjölbura-
fæðinga.
Tafla 2. Fædingarröd og medalfjöldi forskodana.
Fæðingarröð Meðalfjöldi forskoðana 1972-1976 1977-1981
1. barn 7,3 9,3
2. barn 6,8 8,9
3. barn 6,5 8,8
4. barn 6,0 8,3
5. barn 5,6 8,1
6. barn eða síðara 4,9 7,0
Tafla 3. Hundradshlutfall giftra mædra eftir fæð-
ingarröð.
Fæðingarröð 1972-1976 1977-1981
1. barn ...... 35,1% 29,7%
2. barn ...... 81,3% 74,5%
3. barn ...... 92,1 % 89,6 % '
4. barn ...... 93,4 % 90,6 %
5. barn ...... 91,9 % 92,5 % 88,2 % 89,8 %
6. barn eða
síðara..... 92,7 % 89,6 %
Alls 67,2 % 62,2 %
Tafla 4. Fjöldi fæddra barna par sem mæðurnar
voru að fæða sitt tíunda til fimmtánda barn, árin
1972-1981.
Fæðingarröð 1972-1976 1977-1981
10. barn..................... 21 8
11. barn...................... 7 4
12. barn...................... 3 1
13. barn...................... 3 —
14. barn...................... 1 1
15. barn...................... 1 —
10.-15. barn 36 börn 14 börn