Læknablaðið - 15.09.1983, Blaðsíða 7

LÆKNABLADID 69,191-198,1983
191
Baldur Johnsen
ORSAKIR BURÐARMÁLSDAUÐA Á ÍSLANDI
1955-1976
Yfirlit
Hér eru raktar helstu orsakir burðarmáls-
dauða á íslandi og er byggt á 535 krufningum
á Rannsóknastofu Háskólans við Barónsstíg
árin 1965-76 með hliðsjón af fyrri rannsókn
slíkra dánarorsaka frá 1955-1964, með 310
krufningum, þannig að yfirlitið tekur yfir 845
krufningar.
Flest pessara tilfella hafa komið frá fæð-
ingastofnun Landspítaians Reykjavík og nokk-
ur utan peirrar stofnunar bæði frá fæðinga-
deildum annars staðar og frá barnadeildum
spítala.
Aðal orsakir burðarmálsdauða hér á landi
(sem hlutfall af krufningum), eru ildisskortur
36.8 %, meðfæddir vanskapnaðir 20 %, hýalín-
himnusjúkdómur 16% og lungnabólga 12%.
Dánartölur í þessum sjúkdómsflokkum hafa
yfirleitt farið vaxandi nema hýalínhimnusjúk-
dómurinn, sem virðist standa í stað þegar á
heildina er litið. Hér er alls staðar um að ræða
hundraðshluta af 535 krufningum á R.H.
Hin allra síðustu ár má segja, að verulega
hafi dauðsföllum af völdum hýalínhimnusjúk-
dóms farið fækkandi. Einnig er mjög greini-
legt að fæðingaráverkum á höfði fækkar mjög
svo og þeim tilfellum sem ekki hefur tekist að
greina, sem þakka ber betri efnivið þar á
meðal betri heimtum á andvana fæddum
börnum og á fylgjum. Rhesus-tilfellum hefir og
fækkað svo um munar.
INNGANGUR
Fyrir u.þ.b. 20 árum vaknaði mikill áhugi
meðal lækna hér á landi á orsökum burðar-
málsdauða. í>á hafði um tíma talsvert áunnist
til lækkunar ungbarnadauða fyrsta árs, en lítil
hreyfing orðið á burðarmálsdauða þ.e.a.s. and-
vana fæddra barna og látinna innan viku,
samanber töflu 1. Hér þótti skorta á und-
Frá Rannsóknarstofu Háskólans í meinafræöi, forstöðu-
maður lónas Hallgrímsson, prófessor. Greinin barst 22/04/-
1983. Sampykkt til birtingar 26/04/1983 og send í prent-
smiðju.
irstöðuþekkingu. Bætt samvinna fæðingas-
tofnana og rannsóknastofu í meinafræði
auk samræmingar á rannsóknaaðferðum, skrán-
ingaraðferðum og hugtökum bar þó brátt á-
vöxt. Augljóst var orðið að stefna þurfti að víð-
tækari meinafræðilegum rannsóknum allra
þessara dauðsfalla sem reyndar höfðu áður
verið talin lítt áhugaverð, enda jafnvel talin ó-
hjákvæmileg og fámennu starfsliði betur varið
í annað.
Segja má að Finnar hafi fyrstir riðið á vaðið
á sviði nýrra skráningaaðferða (1), síðan komu
aðrar Norðurlandaþjóðir, Bretar og Banda-
ríkjamenn.
Heilbrigðisstofnun Sameinuðu þjóðanna
(WHO) lét þessi mál mikið til sín taka (2), og
lagði m.a. til 1957 að börn 600-2500 að þyngd
verði skráð lifandi fædd sýni þau einhver
lífsmörk þótt ekki dragi þau andann. fetta
voru raunar upphaflegu tillögur Ylppös í
Finnlandi 1947 (1).
Kane (3) lagði 1964 mjög þunga áherslu á
krufningu allra látinna og andvana fæddra
fyrirburða, því að þar nái sjúkraskoðun ein
skammt.
Höfundur þessar greinar starfaði á R.H. frá
1960-1977 sérílagi að almennum barnakrufn-
ingum og það einvörðungu frá og með 1970,
en hafði áður verið héraðs- og sjúkrahús-
læknir.
Árið 1966 tók höfundur saman grein um
Table I. Total births, stillbirths early neonatal
deaths andperinatal mortality in Iceland 1951-1976.
Years Total births Still births Early neonatal deaths Perinatal mortality rate per 1000 births
N per 1000 births N per 1000 births
1951-55 21451 337 15.7 214 9.9 25.6
1956-60 24039 317 13.2 209 8.7 21.9
1961-65 23954 329 13.8 245 10.2 24.0
1967-71 21376 227 10.6 194 9.1 19.8
1972-76 22609 193 8.5 165 7.3 15.8