Læknablaðið - 15.11.1983, Blaðsíða 14

282
LÆKNABLADID
heldur röddina, par eð hugsun er jafnskýr og
áður og skilningur óbreyttur. Vöðvastífni get-
ur komist á pað stig, að menn geta hvorki
talað né sýnt nein svipbrigði. Hætt er við að
menn gleymi pví að petta fólk hefur lifandi og
næma sál í frosnum líkama. f>að er ekki langt
síðan, að fjöldamargir Parkinsonssjúklingar
voru taldir geðveikir og lokaðir inni á geð-
veikrahælum, pótt peir væru algjörlega and-
lega heilbrigðir. Þegar tekið var að nota lyfið
L-dópavöknuðumargirParkinsonssjúklingartil
betra lífs um lengri eða skemmri tíma og
skilningur manna á Parkinsonsveiki hefur
mjög aukist á síðustu árum. Parkinsonsveiki er
nefnd eftir enskum lækni, sem varð fyrstur til
að lýsa pessari veiki mjög nákvæmlega í
fyrirlestri, sem hann hélt í London 1817.
Margir telja pó, að pessi veiki hafi alla tíð
hrjáð mannkynið.
VII
Þótt ég hafi talað um Parkinsonsveiki, er pó
alls ekki víst, að sjúkdómseinkenni allra Par-
kinsonssjúklinga eigi sér sömu orsök. Vitað er,
að ákveðin tegund af heilahimnubólgu (Encep-
halitis Lethargica) hafði pær afleiðingar, að
menn fengu síðar Parkinsonisma. Orsök sjúk-
dómseinkenna flestra Parkinsonssjúklinga er
pó á huldu. Þó hafa menn komist að pví, að
pessi sjúkdómseinkenni stafa að miklu leyti af
skorti á efni, sem Dópamín nefnist í ákveðnum
hluta heilans. Þessi uppgötvun var mjög mikil-
væg og liggur til grundvallar pví, að mikil
framför hefur orðið í baráttunni við sjúkdóms-
einkenni Parkinsonisma. Ekki er hægt að gefa
sjúklingum dópamín með neinum árangri, par
eð efnið kemst ekki til heilans. Aftur á móti
má gefa mönnum lyf, sem nefnist Lífódópa, en
petta lyf kemst til heilans, par sem pað breytist
í dópamín fyrir áhrif annarra efna. Lífódópa er
venjulega stytt í L-dópa og er jafnan gefið í
pillum. L-dópa læknar ekki Parkinsonsveiki,
en minnkar mjög oft sjúkdómseinkennin og
gerir allar hreyfingar miklu auðveldari. Því
miður dugar petta lyf ekki öllum, og eins hefur
langvarandi notkun pess ýmis óæskileg auka-
áhrif. Sérstaklega má nefna ýmis konar óeðli-
legar og óviðránlegar hreyfingar. Þó má nokk-
uð minnka aukaverkanir L-dópa með pví að
taka lyfið með öðrum lyfjum. Einnig hefur lyf,
sem nefnist brómókryptín nýlega komið á
markaðinn og tekst mörgum að minnka auka-
áhrifin af L-dópa, með pví að nota petta lyf.
Mörg önnur lyf eru gefin við Parkinsonsveiki,
en ekkert pessara lyfja læknar pó sjúkdóminn.
Skilningur vísindamanna á starfsemi heilans
eykst nú hröðum skrefum og mjög er líklegt
að önnur ný lyf komi á markaðinn áður en
langt um líður.
Á árinu 1980 datt mér í hug að setja á stofn
Parkinsonsfélag í Kingston, sem væri deild úr
Parkinsonsfélagi Kanada. Mér til mikillar
undrunar komst ég að pví, að frönskukennari
nokkur í Kingston, Victor Holman, hafði
fengið nákvæmlega sömu hugmyndina. Við
tókum okkur saman og stofnsettum félagið 3.
júlí 1980. Victor hefur nú látið af störfum sem
kennari og hefur verið aðalhreyfiafl félags
okkar.
Við höfum staðið fyrir fundum í peim
tilgangi, að bæta hjúkrun Parkinsonssjúklinga
og yfirleitt reynt að auka skilning á Parkinson-
isma. Á hverju ári höfum við sex vikna
námskeið í hjúkrunarleikfimi, en hjúkrunarleik-
fimi er mjög nauðsynleg með lyfjunum og
yfirleitt er mikilsvert að hafa sem mesta
hreyfingu. Sagt er, að enski heimspekingurinn
Hobbes hafi haft Parkinsonsveiki, en hafi pó
haldið áfram að leika tennis par til hann var
kominn yfir sjötugt.
Margt má læra af hjúkrunarpjálfurum um
pað, hvernig menn geta gert dagleg störf
auðveldari, til dæmis að rísa úr sæti og jafnvel
er hægt að nota ýmis brögð til að koma sér á
hreyfingu, pegar menn frjósa á staðnum,
akinesían festir pá. Victor hefur verið sérstak-
lega leikinn í pví að finna aðferðir til pess að
sigrast á akínesíunni, en hún grípur hann
æðioft. Þannig hefur hann komist að pví, að
setji hann framan við sig spýtu, aðra hindrun
eða jafnvel strik á gólfið, pá getur hann alltaf
stigið yfir hindrunina.
Á heimili hans liggja spýtur með tveggja
feta millibili um öll gólf og frá útidyrunum að
bílnum, en Victor getur enn ekið bíl. Einnig
uppgötvaði Victor að hann gat stundum geng-
ið afturábak, pegar hann sat algjörlega fastur,
ef hann reyndi að ganga áfram. Victor hefur
ekið alla leið vesturstrandar Kanada til að
kenna hreyfingartæknibrögð sín.
Leikpátturinn, sem hér fer á eftir, var
saminn til skemmtunar meðlimum Parkinsons-
félags okkar á jólafagnaði félagsins 1980. Ég
vona að menn læri einnig af leikpættinum, að
hægt er að sjá heiminn í ýmsu ljósi, og að
margt pað sem heilbrigt fólk dýrkar mest, er
ekki eins rismikið og aðdáunarvert ef á pað er
litið af sjónarhóli Parkinsonsfólks.