Læknablaðið - 15.12.1986, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐIÐ 1986; 72: 321-9
321
Soili Hellman-Erlingsson
GREINING BLÓÐFLOKKAMÓTEFNA HJÁ
VANFÆRUM KONUM OG MÆÐRUM Á ÍSLANDI
1970-1984
ÚTDRÁTTUR
Lýst er árangri af leit að nýjum
blóðflokkamótefnum hjá vanfærum konum og
hjá mæðrum á árunum 1970-1984 og greiningu
þeirra. Skýrt er frá ástæðum mótefna-
myndunarinnar og áhrifum þeirra á móður og
barn. Byggt var á niðurstöðum rannsókna í
Rhesusvarnastöð Blóðbankans ásamt
upplýsingum úr sjúkraskýrslum
heilbrigðisstofnana. Þekktar og viðurkenndar
aðferðir voru notaðar við
blóðónæmisrannsóknirnar. Alls voru gerð 53.096
skimpróf hjá 34.456 konum. Eftir að farið var að
gera mótefnaleit í hverri þungun fundust
hlutfallslaga fleiri mótefni hjá Rhesus
D-jákvæðum konum en hjá Rhesus
D-neikvæðum. Alls voru 151 mótefni greind, þar
af 97 hjá áttatíu Rhesus D-neikvæðum og 54 hjá
fjörtíu og sjö Rhesus D-jákvæðum
einstaklingum. Fimmtungur allra nýrra
Rhesus-mótefna og flest (80%) mótefna í öðrum
aðalblóðflokkum (Kell, Duffy, Kidd, MNSs)
fundust í D-jákvæðum blóðsýnum. Greining
mótefna hjá D-neikvæðum konum var oftast gerð
á síðustu þrem mánuðum þungunar, en flest
mótefna D-jákvæðra kvenna voru greind í
tengslum við fæðinguna. Helmingur D-jákvæðra
og einn tíundi D-neikvæðra kvenna höfðu fengið
blóð fyrr á ævinni. Mótefni í Rhesus-flokki
(anti-D, anti-(D-t-C) eða anti-(D + E)) hjá
D-neikvæðum mæðrum fannst bundið við rauð
blóðkorn allra nýbura, sem höfðu erft
samsvarandi mótefnavaka (94 af 130 nýburum
fæddum). Hjá börnum D-jákvæðra mæðra með
mótefni svöruðu rauðu blóðkornin beinu
Coombs prófi jákvætt í helmingi tilvika, eða 10 af
20, sem rannsökuð voru af alls 36 fæddum.
INNGANGUR
Skipulögð leit að blóðflokkamótefnum hjá
vanfærum konum hófst með stofnun
Rhesusvarnastöðvar Blóðbankans í lok desember
1969 (1). Frá þeim tíma voru flestallar
Frá Rhesusvarnastöð Blóðbankans. Barst 17/07/1986.
Samþykkt 25/07/1986.
blóðónæmisrannsóknir fyrir mæðraeftirlit í
landinu framkvæmdar í sérstakri
rannsóknareiningu í Blóðbankanum.
Megináhersla var upphaflega lögð á blóðflokkun
ABO og Rhesus RH0(D), ásamt mótefnakönnun
hjá Rhesus D-neikvæðum konum. Greinargerð
um starfsemi og áhrif Rhesusvarna var tvívegis
birt í Læknablaðinu (1-3) og í árlegum skýrslum
til heilbrigðisyfirvalda. Þar kom fram, að
ónæmisaðgerðir með anti-D immúnglóbúlíni
þáru fljótlega árangur, en marktæk fækkun
^nti-D tilfella meðal vanfærra kvenna kom fyrst í
ljós árið 1978. Reynslan erlendis sýndi, að
jafnhliða fækkun anti-D mótefna varð
hlutfallsleg aukning á tíðni annarra
blóðflokkamótefna (4). Mótefni hjá Rhesus
D-jákvæðum konum urðu sífellt algengari
vandamál á meðgöngutímanum og tíðari orsök
fóstur- og nýburagulu (erythroblastosis foetalis et
neonatorum).
Hér verður gerð grein fyrir öllum nýfundnum
rauðkornamótefnum, að undanteknum anti-A og
anti-B, sem geta leitt til fóstur- og nýburagulu og
greinst hafa hjá Rhesusvörnum Blóðbankans ár
hvert. Einnig er skýrt frá tíðni og dreifingu hinna
ýmsu mótefnategunda, en samskonar athugun
hefur hingað til ekki verið gerð hérlendis. Þá er
greint frá ástæðum fyrir myndun mótefnanna og
metin er þýðing þeirra fyrir móður og barn. Að
lokum er kynnt tillaga varðandi æskilegar
blóðónæmisrannsóknir, sem miðar að auknu
öryggi mæðra og barna í framtíðinni.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Efniviður. Könnunin náði til allra kvenna, sem
voru rannsakaðar í Blóðbankanum á vegum
Rhesusvarna á árunum 1970-1984 (tafla I).
Rannsóknirnar fóru fram samkvæmt
leiðbeiningum um Rhesusvarnir (1-3). Á
byrjunarárum starfseminnar var fyrsta flokkun
(ABO og Rhesus D) látin nægja, nema
flokkunarpróf væru eldri en tíu ára. Síðar var til
öryggis tekinn upp sá siður að endurflokka
allar konur.