Læknablaðið - 15.12.1986, Blaðsíða 6

322
LÆKNABLAÐIÐ
Fram til miðs árs 1978 voru mótefnaskimpróf
takmörkuð við D-neikvæðar konur, nema
sérstakar aðstæður væru fyrir hendi. Þegar
vélrænt skimpróf var tekið upp í mars 1978, varð
einnig unnt að leita mótefna í blóðsýnum úr
D-jákvæðum konum. Ef fyrsta skimprófið
reyndist neikvætt hjá þeim voru ekki fleiri próf
gerð um meðgöngutímann. Framhaldsrannsóknir
við jákvætt skimpróf fólu í sér greiningu
mótefnisins, magnmælingu (titer) þess og
fullflokkun rauðra blóðkorna konunnar.
Fullflokkun náði að staðaldri til eftirfarandi
mótefnavaka: C, E, c- og é-(Rhesus-flokkur),
K (Kell-flokkur), Fya (Duffy-flokkur), M, N og
S (MNSs-flokkur) og P, (P-flokkur). Þegar
niðurstöður kröfðust, voru gerðar enn fleiri
flokkanir. Ef ástæður gáfu tilefni til, voru
faðirinn og barnið einnig flokkuð. ABO og D
flokkun ásamt beinu Coombsprófi voru að
staðaldri aðeins gerð á naflastrengsblóði þeirra
barna, sem fæddust D-neikvæðum mæðrum.
Við þessa könnun fór höfundur yfir allar
rannsóknarniðurstöður, sem skráðar voru á
vinnublöð og geymd í skjalasafni Blóðbankans.
Upplýsinga um einstaklinginn var og leitað í
þjóðskránni. Mörgum tilfellum var sleppt vegna
tvískráninga sama mótefnis eða ófullnægjandi
rannsókna. Samkvæmt lokauppgjöri voru 166
konur með raunverulegt mótefni. Hjá 39 konum
greindist kuldavirkt mótefni (20 D-jákvæðar og
19 D-neikvæðar) og voru þær felldar úr
rannsókninni.
Höfundur sendi konunum eyðublað með
spurningum um meðgöngur, fæðingar, blóðgjafir
(transfusions) og sjúkrahúslegur. Tilgangurinn
var að bæta við upplýsingum um barneignir og
meðgöngur, sérstaklega hjá D-jákvæðum
mæðrum. Um þær var lítið skráð í
Blóðbankanum eftir byrjun hverrar meðgöngu.
Vegna ófullnægjandi upplýsinga mæðranna
safnaði höfundur nauðsynlegum viðbótargögnum
úr spjaldskrá Blóðbankans og skýrslum
heilbrigðisstofnana.
Að/erðir. Heilblóðssýni voru send
Blóðbankanum frá öllum mæðraeftirlitsstöðum
landsins. Ekki verður getið um aldur sýnanna
fyrir rannsókn, en hann var háður flutningstíma
frá töku og því talsvert breytilegur.
Geymsluskilyrði voru einnig misjöfn, en eftir
móttöku í Blóðbankanum voru sýnin varðveitt í
blóðkæliskáp.
Venjuleg blóðflokkun fór fram daglega alla virka
daga, en naflastrengsblóðsýni voru rannsökuð
innan þriggja sólarhringa frá fæðingu, þegar sýni
bárust innan þeirra tímamarka. Skimpróf voru
unnin vikulega, og gátu því sýni orðið yfir sjö
sólarhringa gömul áður en mótefnaleit fór fram.
Framhaldsrannsóknir eins og mótefnagreining og
fullflokkun voru framkvæmdar næstu virka
daga, þegar skimpróf reyndist jákvætt.
Við ABO- og D-flokkun ásamt Coombsprófi
voru hefðbundnar aðferðir notaðar, en
fullflokkun fór fram samkvæmt leiðbeiningum
framleiðanda prófefna (Ortho Diagnostics;
Behring). Við skimpróf og mótefnagreiningu
voru fram að september 1976 notuð rauð
blóðkorn úr fullflokkuðum blóðgjöfum. Síðan
var prófað með aðkeyptum próffrumum (Biotest
Cell-1, Biotest Panel) og ensím-aðferð með
papaíni (Biotest Diagnostics) samkvæmt
leiðbeiningum framleiðanda (3). í mars 1978 var
tekið upp vélrænt skimpróf með AutoAnalyzer
(Technicon) samkvæmt aðferð Lalezaris með
LISP og rauðkornaupplausn úr þekktum
blóðgjöfum (5).
NIÐURSTÖÐUR
Fjöldi fæðinga og skimprófa vanfærra kvenna á
árunum 1970-1984 koma fram í töflu I.
Meðaltíðni skimprófa á hvern meðgöngutíma er
sýnd í mynd 1. Á fyrsta ári Rhesusvarna var
blóðsýni sent í mótefnaleit tvisvar úr flestum
D-neikvæðum konum. Sýnum fjölgaði ár hvert
og 1984 reyndust þau fimm að meðaltali. Þegar
skimpróf hófust hjá D-jákvæðum konum, var
Tafla I. Meðalliðni skimprófa á hverri meðgöngu hjá
RhJDj-neikvœðum konum 1970-1984 og hjá Rha
(D)-jákvæðum konum 1978-1984.
Ár D-neikvæðar konur D-jákvæðar konur
Skim- próf Fæö- ingar Meðal- tíöni Skim- próf Fæð- ingar Meðal- tiðni
1970. .. 830 463 1,79 _ 3.421 _
1971. .. 1.311 576 2,28 - 3.550 -
1972. .. 1.395 619 2,25 - 3.966 -
1973. .. 1.253 524 2,39 - 3.979 -
1974. .. 1.302 552 2,36 - 3.647 -
1975. .. 1.438 549 2,62 - 3.741 -
1976. . . 1.547 512 3,02 - 3.733 -
1977. .. 1.605 561 2,86 - 3.364 -
1978. . . 1.831 558 3,28 1.937 3.626 0,55
1979. .. 1.930 554 3,48 2.960 3.896 0,76
1980. .. 2.324 642 3,62 3.560 3.763 0,92
1981. .. 2.481 604 4,11 3.968 3.725 1,07
1982. .. 2.479 567 4,37 4.110 3.735 1,10
1983. .. 2.671 591 4,52 4.292 3.756 1,14
1984. .. 2.831 535 5,29 5.044 3.548 1,42