Læknablaðið - 15.12.1986, Blaðsíða 17

LÆKNABLAÐIÐ
331
(stór)slysum eða dauða. Oftast verða slys í
sambandi við ófyrirséða atburði, sem orsakast af
skyndilegum krafti eða áhrifum er valda
líkamlegri sköddun í meira eða minna mæli.
Orðið vinnuslys merkir auðvitað að áverkinn sé
tilkominn við eða vegna einhverskonar starfs,
sem slasaði hefur fengist við þegar slysið varð.
Hins vegar er skilgreining þess hvað er vinna mjög
á reiki, enda gætir verulegs ósamræmis í ýmsum
lögum og reglugerðum varðandi mál þessi bæði
hér á landi og annars staðar. Til dæmis gilda lög
um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á
vinnustöðum (nr. 46/1980) um alla starfsemi, þar
sem einn eða fleiri menn vinna, hvort sem um er
að ræða eigendur fyrirtækja eða aðra starfsmenn,
en nokkur atriði eru þó undanskilin t.d.
heimilisstörf í einkaíbúðum og starfsemi er varðar
siglingamál og loftferðir. Hins vegar koma fram
verulega ólík sjónarmið í lögum um
almannatryggingar (nr 67/1971).
Tryggingastofnun ríkisins greiðir slysabætur
vegna vinnuslysa hafi þau leitt til óvinnuhæfni í
meira en 11 daga, ennfremur iðnnemum,
íþróttafólki, sem meiðist undir stjórn þjálfara,
stjórnendum aflvéla og ökutækja og þeim, sem
vinna að björgun manna úr Iífsháska. Slasist
menn á leið til eða frá vinnustað sínum telst það
vinnuslys að mati Tryggingastofnunar. Störf í
eigin fyrirtæki, (undantekning: útgerðarmenn,
sem sjálfir eru skipverjar), vinna húsmóður á
heimili sínu, viðgerðir á eigin bíl o.s.frv. heyrir
ekki til venjulegra slysatrygginga, en fólki er þó
gefinn kostur á að fá sértryggingu hjá
Tryggingastofnuninni í slíkum tilfellum. Gilda þá
sömu reglu. um slysabætur og hjá þeim sem eru
skyldutryggðir.
Skilgreining vinnuslysa. í ljósi þess sem ofan er
sagt og gögnum þeim sem fyrir liggja frá
Slysadeildinni virðist hægt að skilgreina vinnuslys
á þessa leið:
Með vinnuslysi er átt við stuttverkandi afl-, hita-,
rafmagns-, efna-, Ijós- og/eða geislunaráhrif sem
leiða til líkamsáverka, þegar verið er að vinna
launavinnu eða í eigin atvinnurekstri.
Skilgreining sama eðlis hefur verið notuð í
rannsóknum á vinnuslysum gerðum við
slysadeildir sjúkrahúsa (4). Skilgreiningin
útilokar því öll slys, sem verða í heimahúsum, við
heimilisstörf og vafalítið eitthvað af barnagæslu.
Hún er hins vegar víðtækari en gildissvið
vinnuverndarlaganna, þar sem undir hana falla
slys á sjó og í flugi.
Úrtakið. Ákveðið var að taka úrtak af
vinnuslysum á Slysadeildinni. Úrtakið var valið
þannig að fundnar voru af riturum deildarinnar
allar sjúkraskrár þeirra, sem fæddir voru 1. til 12.
og 20. hvers mánaðar. AIls fundust og voru
yfirfarnar af öðrum okkar (HK) 2446
sjúkraskrár. Flestar reyndust skrárnar vera um
einstaklinga, sem fæddir voru 20. dag
mánaðarins, en þetta var fyrsta dagsetningin sem
tekin var út. Athugað var, hvort tölfræðilega
marktækur munur væri á fjöldanum eftir
dagsetningunum og reyndist kí-kvaðrat gildið
vera 21.77 fyrir frítöluna 12, sem gefur p<0.05.
Fleiri voru fæddir síðari hluta árs en fyrri hluta
árs. Munurinn milli fjölda fæddra í hverjum
mánuði var tölfræðilega marktækur, kí-kvaðrat
var 19.81 fyrir frítöluna 11, sem gefur p<0.05.
Athugað var hvort um meiriháttar vanskráningu
vinnuslysa væri að ræða og reyndist svo ekki
vera. Hins vegar bar allmikið á því að í flokknum
önnur vinnuslys kæmi ekki fram í sjúkraskýrslum
hvað viðkomandi hafði verið að gera. Hefur þetta
valdið erfiðleikum við flokkun hinna slösuðu eftir
atvinnugreinum.
Atvinnustarfsemi. Atvinnugreinaflokkun sú sem
hér er stuðst við tekur mið af því hvaða flokkun
hefir verið notuð af Framkvæmdastofnun ríkisins
í skýrslum stofnunarinnar um Vinnumarkaðinn
1983 (5). Þar er að finna niðurstöður úrvinnslu
launamiða og launaframtala eiganda í eigin
atvinnurekstri fyrir árið 1983. Með eigendum er
átt við þá einstaklinga, sem reikna sér laun á
launaframtali vegna eigin atvinnurekstrar. í
þessum frumgögnum, þ.e. launamiðum og
framtölum er notuð flokkun Hagstofu Islands og
er hún endurflokkuð til samræmis við nýja
alþjóðlega flokkun atvinnustarfsemi
(International Standard Industrial Classification
of All Economic Activities, ISIC 1968), sem gefin
var út af Sameinuðu þjóðunum 1968 (6).
Launamiðar og framtöl safnast til skattstofa um
land allt og þar eru þessi gögn merkt á ákveðna
atvinnustarfsemi og síðan færð á tölvu hjá
Skýrsluvélum ríkisins og Reykjavíkurborgar.
Með atvinnugrein er í þessari skýrslu átt við
flokkun eftir tveimur fyrstu stuðlum ISIC-1968
en þó er þar undantekning hvað varðar
fiskvinnslu, er hún flokkuð sér í nýjan flokk,
aðskilin frá tveggja stuðla flokknum
matvælaiðnaður. Sama flokkun og skilgreining er
notuð í skýrslunni Vinnumarkaðurinn 1983, sem
útgefin er af Framkvæmdastofnun ríkisins.