Læknablaðið - 15.09.1988, Page 60

296
LÆKNABLAÐIÐ
lágu á sömu hliðinni áfram. Mun jafnari dreifing
fékkst hjá þeim sem voru látnar snúa sér. Það
sama varð uppi á teningnum i athugun frá 1981
(10), þar sem sýnt er fram á hraðari og öflugri
deyfingu í þeirri hlið líkamans sem niður snýr.
Vara skyldu menn sig á einu líffærafræðilegu
fyrirbæri, þó sjaldgæft sé, nefnilega að
utanbastsbilið sé skipt. Einn slíkan sjúkling rak á
okkar fjörur á S.A., sem aðeins deyfðist öðrum
megin, og var þar að okkar áliti ekki um að ræða
misjafna dreifingu deyfilyfs, þar sem deyfingin
tók einungis til annars líkamshlutans, með hreinni
miðlínuskiptingu. Svipuðu tilfelli er lýst 1980 (11)
og er þar gert ráð fyrir, sem hugsanlegri skýringu
á fyrirbærinu, að utanbastsbilinu sé skipt í
miðlínu eftir endilöngu.
Blóðþrýstingur mikils meirihluta sjúklinga féll við
deyfinguna, en langflestir haldast í viðunandi
jafnvægi með hjálp vökvadreypis, án
blóðþrýstingshækkandi lyfja. Mjög misjafnt er
hvenær gripið er til slíkra lyfja en brátt fall á
fyrstu mínútunum hjá fullorðnu fólki er þó oftast
ábending fyrir notkun þeirra. Hins vegar er fall
slagþrýstings allt niður í 80 mmHg hjá ungum
hraustum einstaklingum, almennt ekki ábending
fyrir slíkum lyfjum, séu þeir í góðu formi og
einkennalausir.
Áhrif deyfingarinnar á blóðþrýsting er einkum
vegna »sympatískrar« hömlunar (»bIokks«) sem
verður í utanbastsbilinu. Það veldur æðavíkkun á
þeim svæðum sem deyfingin tekur til, og þar með
minnkuðu viðnámi í blóðrás. Þetta hefur eins
og margt annað verið athugað, og árið 1985
birtust niðurstöður (12), þar sem sagt er frá
sjálfboðaliðum sem eru deyfðir hryggdeyfingu (á
brjósthrygg). Sýnt var fram á veruleg áhrif á
hjarta og blóðveitu sem rakin eru til umræddrar
hömlunar. Þar má nefna hægari hjartslátt og fall
slagþrýstings, bæði í hvíld og við áreynslu.
Þanþrýstingur breyttist ekki, en slagrúmmál
hjartans minnkaði um 22% og afköst (cardiac
output) um 33%. í sömu tilraun er sýnt fram á
bein áhrif deyfilyfsins sjálfs á hjartað, með því að
gefa sömu einstaklingum það í vöðva viku seinna.
Sömu atriði voru þá mæld og í ljós kom eilítið
blóðþrýstingsfall og slagrúmmál minnkaði um
8% og afköst hjartans um 20%.
í umræddri grein (12), er ekki hægt að sýna fram
á marktækan mun á blóðþéttni búpivakaíns eftir
gjöf þess í vöðva eða utanbastsbil.
Mælingar á deyfilyfi í blóði eftir hryggdeyfingu
sýna að frásog þess er nægilega mikið yfir í
blóðrás að það hefur tvímælalaust bein áhrif á
hjarta og æðakerfi líkamans (4, 12, 13).
Sérstaklega er hætta á miklu frásogi ef mikið álag
er á bláæðanetinu innan utanbastsbilsins, eins og
á sér stað á meðgöngu (4). í slíkum tilvikum geta
æðaherpandi lyf spornað gegn þessu, sé þeim
blandað í deyfilyfið (4). Auk þess að hafa áhrif á
blóðveituna og mænutaugar, geta staðdeyfilyf
hugsanlega lækkað blóðþrýsting með áhrifum á
miðtaugakerfið (14). Samkvæmt athugunum
okkar lækkar blóðþrýstingur meira meðal þeirra
sjúklinga sem nota blóðþrýstingslækkandi lyf.
Þetta ætti ekki að koma á óvart, þar sem geta
líkamans til að bregðast við því aukna álagi sem
blóðþrýstingslækkunin veldur, er ekki fyrir hendi
hjá þeim í sama mæli og öðrum. Hér er til dæmis
átt við aukningu á hjartsláttarhraða og
samdráttarkrafti hjartans, sem þ-blokkarnir hafa
áhrif á og samdráttur æða á ódeyfðum svæðum
líkamans til að sporna gegn falli, sem
æðavíkkandi blóðþrýstingslyf (vasodilators)
vinna á móti.
Ekki er hægt að sýna fram á tölfræðilegan mun á
meðalblóðþrýstingsfalli milli hópa B, C og D í
töflu II, en einstaklingar innan þessara hópa
neyttu allir blóðþrýstingslækkandi lyfja að
staðaldri. Hins vegar var marktækur munur á milli
þeirra sem engin lyf notuðu og allra hinna. Tiðni
blóðþrýstingsfalls er hins vegar mest í þeim hóp
sjúklinga sem nota saman þ-blokka og önnur
blóðþrýstingslækkandi lyf, sem kemur vel heim
við það sem að ofan er sagt.
Könnun okkar sýnir einnig, eins og áður hefur
komið fram, að sjúklingum með háan
blóðþrýsting fyrir lagningu deyfingar, er mun
hættara við blóðþrýstingsfalli en hinum.
Skýringar á þessu eru flóknar og sjálfsagt ekki
einhlítar, en koma vel heim við athuganir annarra
(14).
SAMANTEKT
Hryggdeyfingar hafa verið notaðar við S.A. um
langt árabil með góðum árangri. Aukaverkanir
samfara notkun þessarar aðferðar eru fáar og
sjaldan alvarlegar, en blóðþrýstingsfall getur
verið vandamál, sérstaklega meðal þeirra sem
háþrýsting hafa, og/eða þeirra sem eru
meðhöndlaðir með blóðþrýstingslækkandi
lyfjum. Aðferðina er hægt að nota á allflesta
aldurshópa, en yngsti sjúklingurinn í úrtaki okkar
var 12 ára og sá elsti 94 ára. Leitt er líkum að því
að fólk komið yfir miðjan aldur þurfi minni
skammta af deyfilyfjum en þeir sem yngri eru.