Læknablaðið - 15.11.1992, Síða 38

382
LÆKNABLAÐIÐ
á ári, sem er tvöfalt hærra en búast mætti við,
miðað við aldur og kyn án hálsæðasjúkdóms
(14).
Arið 1991 birtust tvær tímamótagreinar, sem
sýna fram á góðan árangur við aðgerðir
vegna svæsinna (meira en 70%) þrengsla
í hálsslagæð samfara einkennum sömu
megin. Um er að ræða European Carotid
Surgery Trialists’ Collaborative Group
(ECST) (15) og North American Symptomatic
Carotid Endarterectomy Trial Collaborators
(NASCET) (16). I báðum rannsóknunum voru
áhrif skurðaðgerðar könnuð; hjá sjúklingum
sem höfðu fengið skammvinnt blóðþurrðarkast
sömu megin og hálsæðaþrengslin voru,
heilablóðfall sömu megin án eftirstöðva
eða sjónudrep sömu megin, innan sex
mánaða í evrópsku rannsókninni og innan
þriggja mánaða í bandarísku rannsókninni.
Samanburðarhópurinn fékk gott lækniseftirlit
og aspirínmeðferð.
Evrópska rannsóknin sýndi að
aðgerðarhópurinn hafði 12% þriggja
ára áhættu á heilablóðfalli, en
samanburðarhópurinn 22% áhættu. Bandaríska
rannsóknin sýndi að eftir tveggja ára eftirlit
væri áhættan á heilablóðföllum 26% hjá
samanburðarhópnum, en einungis 9% hjá
aðgerðarhópnum. Rannsóknirnar sýna
því ótvíræðan ávinning, þegar um meira
en 70% þrengsli er að ræða, en enn er
óljóst hvort ávinningur er að því að beita
aðgerðum við 30% til 69% þrengsli og
einkenni sömu megin, en báðar rannsóknirnar
halda áfram með tilliti til þessa hóps.
Ennfremur er mikilvægt að leggja áherslu á
að niðurstöðurnar eiga ekki við einkennalausa
sjúklinga. Skurðlæknir verður að sýna fram á
lága dánartíðni og tíðni fylgikvilla til að geta
gert kröfu til þess að ofanskráðar niðurstöður
gildi fyrir sjúklinga hans.
NIÐURSTAÐA
Heilablóðföll voru á öldum áður talin
koma frá æðri máttarvöldum og gegn þeim
voru menn varnarlausir (17). Á síðustu
árum hafa hins vegar komið fram mjög
dýrmætar upplýsingar varðandi vamir
gegn heilablóðföllum. Mikilvægastar
eru upplýsingarnar um þýðingu þess að
meðhöndla aldraða með slagbilsháþrýsting
og/eða blandaðan háþrýsting, svo og
upplýsingar um gildi léttrar warfarínlíkrar
blóðþynningar í gáttaflökti. Aðgerð á
sjúklingum með einkenni og meira en 70%
hálsslagæðaþrengsli er árangursrík. Aspirín
hefur verulegan ávinning í för með sér eftir
blóðþurrðarköst, en ticlopidín er mikilvæg
nýjung. Heilavemd er hugtak sem rís nú undir
nafni.
Pálmi V. Jónsson
lyf- og öldrunarlœknir,
Borgarspítala og Hrafnistu
HEIMILDIR
1. Bonita R: Epidemiology of stroke. Lancet 1992; 339:
342-4.
2. SHEP Cooperative Research Group: Prevention of
stroke by antihpypertensive drug treatment in older
persons with isolated systolic hypertension. Final
results of the Systolic Hypertension in the Elderly
Program (SHEP). JAMA 1991; 265; 3255-64.
3. Dahlöf B, Lindholm LH, Hansson L, et al. Morbidity
and mortality in the Swedish Trial in Old Patients
with Hypertension (STOP-Hypertension). Lancet
1991; 338: 1281-5.
4. Chesebro JH, Fuster V, Halperin JL. Atrial fibrillation
- risk maker for stroke. N Engl J Med 1990; 323:
1556-8.
5. Petersen P, Kastrup J, Helweg-Larse S, et al. Risk
factors for thromboembolic complications in chronic
atrial fibrillation: The Copenhagen AFASAK study.
Arch Intem Med 1990; 150: 819-21.
6. The Stroke Prevention in Atrial Fibrillation
Investigators. Stroke prevention in atrial fibrillation
study: final results. Circulation 1991: 84: 527-39.
7. The Boston Area Anticoagulalion Trial for Atrial
Fibrillation Investigators. The effect of low-dose
warfarin on the risk of stroke in patients with
nonrheumatic atrial fibrillation. N Engl J Med 1990:
323: 1505-11.
8. Conolly SJ, Laupacis A, Gent M, et al. Canadian
atrial fibrillation anticoagulation (CAFA) study. J Am
Coll Cardiol 1991; 18: 349-55.
9. Hirsh J. Low-dose oral anticoagulants. In: Alberst C,
moderator. Stroke prevention in nonvalvular atrial
fibrillation. Ann Intem Med 1991; 115: 728-9.
10. Rothrock JF. Hart RG. Antithrombotic Therapy in
Cerebrovascular Disease. Ann Intem Med 1991; 115:
885-95.
11. Hass WK, Easton JD, Adams HP, et al. A
randomized trial comparing ticlopidine hydrochloride
with aspirin for the prevention of stroke in high-risk
patients. Ticlopidine Aspirin Study Group. N Engl J
Med 1989; 321: 501-7.
12. Gent M, Blakely JA, Easton JD. et al. The
Canadian American Ticlopidine Study (CATS) in
thromboembolic stroke. Lancet 1989; 336: 1215-20.
13. Grotta JC. Norris MD, Kamm MA, and the
TASS Baseline and Angiographic Data Subgroup.
Prevention of stroke with ticlopidine: Who benefits
most? Neurology 1991; 42: 111-5.
14. Handelsman H. Carotid Endarterectomy (revised).
Health Technology Assessment Reprots 1990; 5R:
1-13. July 1991, DHHS Publication No. AHCPR 91-
0029.
15. European Carotid Surgery Trialists’ Collaborative
Group. MRC European Carotid Surgery Trial: interim