Læknablaðið - 15.09.1993, Síða 28

280
LÆKNABLAÐIÐ
minna og sjúklingur fer oftast að nærast að
kvöldi aðgerðardags, legutími styttist í einn
sólarhring, borið saman við þriggja til sex
daga legu eins og almennt tíðkast, til dæmis
eftir gallblöðrutöku.
Ekki er ávallt auðvelt að komast að
gallblöðrum. Samvextir eftir fyrri aðgerðir
geta að sönnu torveldað aðgerð, en yfirleitt
næst gallblaðra út án teljandi erfiðleika, ef
unnt er að komast í frítt kviðarhol með loftnál.
I upphafi var aðgerð bundin við óbólgnar
blöðrur, en með vaxandi reynslu hafa einnig
bráðabólgnar blöðrur verið teknar, en þær eru
tímafrekari. Reynslan hefur sýnt að af ýmsum
ástæðum þarf að gera holskurð í þremur til
fimm af hverjum eitt hundrað aðgerðum.
Slys við kögunaraðgerðir verða oftast af
takmörkuðu aðgengi og yfirsýn. Omarkviss
beiting hefta eða brennslutækis getur orðið
þessum mikilvægu líffærum skeinuhætt.
Algengustu áverkar eru sköddun eða jafnvel
skerðing á gallpípu, blæðing frá eða lokun
lifrarslagæðar. Skurðlæknum er hættast við að
skadda gallpípuna við fyrstu aðgerðir þessarar
tegundar. Enn er ekki vitað til að nein gallpípa
hafi laskast við aðgerðir á Islandi.
Mikilvægi röntgenmyndar af gallvegum er
umdeilt við kögunaraðgerðir. Röntgenmynd
er gagnleg við að fá yfirsýn yfir gallvegi
og vísar þannig veginn. Hún sýnir frávik
venjulegra staðhátta og afstöðu líffæra svo
sem stuttan gallblöðrugang, auk þess að
gefa til kynna steina eða stíflur af völdum
æxla. Sumir skurðlæknar er reynslu hafa taka
ávallt gallvegamynd, en aðrir aðeins að gefnu
tilefni, svo sem vegna víkkunar á gallgöngum,
sögu um gulu eða vegna annarra merkja um
gallstíflu. Ókostir gallvegamyndar eru að hún
er tímafrek, hún lengir aðgerðir um 20 til 30
mínútur og kostnaður er talsverður. Þræðing
á gallgangi getur einnig valdið sköddun. Þá
ber þess að gæta að steinar án vísbendinga eru
sjaldgæfir (2,6% í einu uppgjöri en hafa verið
3-7%), ennfremur er hugsanleg villandi mynd
sem kann að leiða til holskurðar eða
röntgenmyndunar gallganga með hjálp holsjár
(endoscopic retrograde cholangiography,
ERC) að óþörfu, en þetta eru ekki með öllu
hættulausar aðgerðir. Ef gallstífla eða steinn
í gallgangi eru staðfest fyrir aðgerð ber að
framkvæma röntgenmyndun gallganga með
hjálp holsjár fyrir aðgerð og á sama hátt er sú
rannsókn vel möguleg ef í Ijós koma steinar í
gallgangi eða totuþrengsli eftir kviðsjáraðgerð.
Sú tækni að opna gallpípuna og taka burt
steina með holsjártækni hefur þróast hratt að
undanförnu. Með holsjártækni er því hægt að
framkvæma allar gallaðgerðir sem áður voru
framkvæmdar með opinni aðgerð.
Líkt og við holskurð eru hættur við
holsjáraðgerðir ávallt á næsta leiti. Blæðingar
og gallleka má oftast stöðva með nokkurri
þolinmæði og skipulegum viðbrögðum. Beri
það ekki árangur er gerður holskurður. Með
því er sjúkrahúsvist að sönnu lengd um tvo til
sjö daga.
Með tilkomu þessarar nýju tækni hefur sú
spurning vaknað í röðum lækna, hverjum eigi
að fela þessar aðgerðir. Vegna þjálfunar og
reynslu hafa þær yfirleitt fallið skurðlæknum
í hlut. I Bandaríkjunum hafa í flestum
ríkjum verið settar reglur varandi þjálfun.
Efnt er til námskeiða þar sem kennd eru
grundvallaratriði holsjártækni á tilraunadýrum,
en síðan hafa þeir skurðlæknar hlotið réttindi
til aðgerða sem að auki hafa framkvæmt sjö
til 10 aðgerðir (yfirleitt gallblöðruaðgerðir)
undir eftirliti reyndra skurðlækna.
Þessi tæknibylting í skurðlækningum
mun í framtíðinni valda straumhvörfum
í sjúkrahúsrekstri, ekki aðeins hvað
varðar holskurði heldur og aðrar greinar.
Holsjártækni gerir sjúklingum aðgerðir rnun
léttbærari en áður og stytting legutíma er
ánægjuleg þróun.
Sigurgeir Kjartansson
Landakotsspítala
Jónas Magnússon
Landspítala