Læknablaðið - 15.09.1993, Blaðsíða 33

LÆKNABLAÐIÐ
285
sumum þeirra barna sem lögð voru inn á
barnadeildirnar hafi verið vísað þangað frá
deildum Borgarspítalans, en ekki er vitað
um hlutfall þeirra. Þegar litið er á þann hóp
barna sem lagður var inn á barnadeildimar, er
athyglisvert hátt hlutfall yngstu bamanna.
Hlutfall kynja, 37% stúlkur og 63% piltar,
er sambærilegt við það sem lýst var í fyrri
rannsókn (3). Þetta hlutfall kynjanna er
alþekkt úr rannsóknum á slysum bæði
hérlendis og erlendis (1,6,12). Rétt er þó að
benda á að í aldursflokknum fimm til níu
ára er áberandi minnstur kynjamunur. Og
kynjamunur er alls ekki augljós þegar litið
er til alvarlegustu áverkanna. Fleiri stúlkur
en piltar reyndust í yngsta aldurshópnum á
Landspítalanum, piltar og stúlkur voru álíka
mörg á gjörgæsludeild Borgarspítalans og
fleiri stúlkur en piltar létust á tímabilinu af
völdum heilaáverka.
Hvað alvarleika áverka varðar kom í ljós að
um helmingur barnanna sem lagður var inn
á Borgarspítalann var talinn með það vægan
áverka að hann gisti gæsludeild um sólarhring.
Gera má ráð fyrir að börn með alvarlegustu
áverkana séu lögð inn á gjörgæsludeild.
Hlutfall þessara barna er nú aðeins 6% og
hefur lækkað úr 20% 1973-1980. Þessi
niðurstaða ásamt flokkun eftir ICD númerum
gefur til kynna að alvarlegum heilaáverkum
meðal barna hafi fækkað.
Hátt hlutfall yngri barna á gjörgæsludeild er
eftirtektarvert, og einnig það að sé miðað
við lengd innlagnar og ICD númer koma
hlutfallslega mörg ung börn á Landspítalann
með alvarlega heilaáverka.
Að meðaltali komu aðeins eitt til tvö börn til
greiningar, þjálfunar og endurhæfingar á ári
hverju. Endurhæfing beindist aðallega að þeim
börnum sem slasast höfðu alvarlega og sýndu
merki líkamlegrar og vitrænnar skerðingar.
Það voru fyrst og fremst Landspítalinn og
Reykjalundur sem sinntu endurhæfingu
þessara barna. Niðurstöður rannsókna í
Danmörku (13) benda til þess að mun fleiri
böm gætu þarfnast aðstoðar eða endurhæfingar
vegna vitrænnar skerðingar af völdum
heilaáverka. Ekki er vitað hver þörfin er
hérlendis, en rannsókn, sem nú stendur
yfir á heila- og taugaskurðlækningadeild
Borgarspítalans og nefnd var áður, beinist
meðal annars að þessu atriði.
Spyrja má hvort fækkun innlagna stafi af
raunverulegri fækkun höfuðáverka eða hvort
viðmið varðandi innlögn á spítala eða deildir
hafi breyst. Breytt viðmið kunna að ráða
einhverju, en engu að síður bendir ofangreind
athugun til þess að höfuðáverkum bama, sem
leiða til innlagna, hafi fækkað umtalsvert
hérlendis og að minna sé nú um alvarlega
áverka en áður. Leiða má líkum að því að hér
megi merkja áhrif fyrirbyggjandi aðgerða og
slysavama, svo sem aukinnar notkunar bflstóla
og belta, endurskinsmerkja og hjálma. Hér má
trúlega einnig þakka aukinni aðgát uppalenda,
umferðarfræðslu í skólum, áróðri og fræðslu
í fjölmiðlum og bættri umferðarmenningu.
Þessar aðgerðir virðast sérstaklega hafa dregið
úr slysatíðni meðal eldri barna. Hins vegar
vekur nú athygli tiltölulega hátt hlutfall
höfuðáverka barna undir fimm ára aldri.
Einnig er hátt hlutfall alvarlegra áverka meðal
yngri barnanna eftirtektarvert og áhyggjuefni.
Heilaáverkar eru allt of tíður örlagavaldur í
lífi barna og framhald og þróun fyrirbyggjandi
starfs er því nauðsyn. Nú er ekki hvað síst
þörf á markvissu fyrirbyggjandi starfi til að
draga úr höfuðáverkum meðal ungra barna.
Beina þarf fræðslu til uppalenda, auka eftirlit
með ungum börnum og kenna þeim að varast
hættur umhverfisins eftir því sem þau hafa
þroska til.
ÞAKKIR
Höfundar þakka Rúnari Sigfússyni
forstöðumanni og Ingibjörgu Richter á
tölvudeild Borgarspítalans fyrir veitta
aðstoð, svo og Láru Alexandersdóttur
á tölvudeild Landspítalans og Þómnni
Bergþórsdóttur ritara á Landakoti. Höfundar
þakka einnig Bjarna Hannessyni yfirlækni
á heila- og taugaskurðlækningadeild
Borgarspítalans, Brynjólfi Mogensen
yfirlækni og Önnu Stefánsdóttur lækni
á slysadeild, Ólafi Jónssyni yfirlækni á
gjörgæsludeild og Asgeiri B. Ellertssyni
yfirlækni Grensásdeildar. Ennfremur em
þakkir færðar Víkingi Arnórssyni prófessor,
bamadeild Landspítalans, og Ama V. Þórssyni
yfirlækni og Sævari Halldórssyni barnalækni,
bamadeild Landakots. Að síðustu em þakkir
til Hauks Þórðarsonar yfirlæknis Reykjalundi
og Stefáns J. Hreiðarssonar forstöðumanns
Greiningar- og ráðgjafarstöðvar rfldsins.