Læknablaðið - 15.01.1994, Blaðsíða 18

8
LÆKNABLAÐIÐ
notkunar magasárslyfja á sjúkrahúsum má
ætla að upplýsingar hafi fengist unr allt að
90% lyfjaávísana á magasárslyf í aprílmánuði
1991. Öll apótek á íslandi nema eitt tóku
þátt í rannsókninni. Þá náði rannsóknin
ekki til nokkurra lítilla heilsugæslustöðva
úti á landi þar sem stunduð er lyfjasala án
lyfjafræðings. Alls gaf 1131 sjúklingur af
2021 (56%) upplýsingar um lyfjanotkun sína
og er ekki vitað um sérstakt val á þessum
sjúklingum. Rannsóknin ætti því að gefa
raunhæfa mynd af notkun magasárslyfja á
Islandi í aprílmánuði 1991.
Um 65% lyfjaávísana voru frá
heilsugæslulæknum og um 15% frá
meltingarsérfræðingum. Nokkur rnunur
virðist vera á notkun þessara sérgreina
á magasárslyfjum eftir sjúkdómum.
Meltingarsérfræðingar gefa lyfin oftar við
sársjúkdómum heldur en heilsugæslulæknar,
en þeir síðarnefndu hinsvegar oftar við
meltingaróþægindum og brjóstsviða. Má
ætla að þessi mismunandi notkun stafi af
mismunandi sjúklingahópum sem til þeirra
leita. Af sömu ástæðu kemur ekki á óvart
að meltingarsérfræðingar ávísa ómeprazóli
í 42% tilvika en heilsugæslulæknar í 13%
tilvika. Af þeim sjúklingum sem rætt var við
(1131) höfðu 69% verið rannsakaðir áður en
þeir fengu lyfjaávísun, en 31% sjúklinganna
fengu ávísun á magalyf án undangenginnar
rannsóknar annarrar en viðtals við lækni.
í einungis um 30% tilvika var um sársjúkdóm
að ræða og af þessum hóp höfðu 82% farið
í magaspeglun og 10% í röntgenmyndatöku
þannig að 8% sársjúklinga fengu þessa
greiningu án rannsókna. Það er því ekki
hægt að segja með vissu að meira en
28% sjúklinganna hafi haft sársjúkdóm en
þau 2% sjúklinga sem fengu greininguna
sársjúkdómur án rannsókna flokkast með
meltingarónot. Athyglisvert er að 17%
sjúklinganna voru með magasár en einungis
12% skeifugamarsár. Þetta er í samræmi við
svokallaða ”heimskautahegðun” sársjúkdóms,
sem er vel þekkt á Islandi (19-22), en
þá er tíðni magasára jöfn eða hærri en
skeifugarnarsára, gagnstætt því sem er í
öðrum vestrænum löndum (22). Magabólgur
voru ástæða lyfjaávísunar í 21% tilvika
og meltingaróþægindi í 9% tilvika. Um
70% sjúklinga með magabólgur höfðu
verið rannsakaðir en 40% sjúklinga með
meltingaróþægindi. Sjúkdómsgreiningin
magabólgur fellur undir meltingarónot (non-
ulcer dyspepsia) (23) og það sama á við um
meltingaróþægindi. Með brjóstsviða voru 29%
sjúklinganna og má ætla samkvæmt klínískri
reynslu að um það bil helmingur þessara
sjúklinga geti flokkast með meltingarónot.
íslensk rannsókn á vel skilgreindum hópi
sjúklinga með meltingarónot sýndi að
þriðjungur sjúklinganna hafði brjóstsviða
sem hluta af sjúkdómsmyndinni (24),
þannig að ljóst er að þessir hópar skarast
verulega. Því má ætla að að minnsta kosti
þriðjungur sjúklinga með brjóstsviða falli
undir sjúkdómsgreininguna meltingarónot og
afgangurinn hafi vélindabólgu. Meltingarónot
eru því ástæða lytjaávísunar í rúmlega 40%
tilvika.
Litlar upplýsingar eru til um notkun
magasárslyfja með tilliti til aldurs og kyns
sjúklinga. Dönsk rannsókn, sem að hluta
til er sambærileg við þá sem hér er kynnt,
athugaði notkun magalyfja 1989-1990 út frá
endurgreiðslu lyfjakostnaðar til sjúklinga
(25). Þar kom fram að 1,25% Dana nota
magalyf á hverjum tíma borið saman við
1,54% íslendinga. Hámarksnotkun er hjá
báðum þjóðum í aldursflokknum 70-79 ára.
Sjúkdómar, sem magasárslyf eru notuð við,
hafa merkjanleg áhrif á kostnað þjóðarinnar
vegna heilbrigðismála og lyfin eru ekki ódýr.
Það er því mikilvægt að vita hvernig lyfin eru
raunverulega notuð. Samanburðarrannsóknir
hafa óyggjandi sýnt fram á áhrif magasárslyfja
við græðslu sára og til að koma í veg fyrir
endurkomu sára. Þessi rannsókn sýnir að
lyfin eru notuð í þeim tilgangi í innan
við 30% tilvika. Samanburðarrannsóknir
hafa einnig sýnt að hægt er að koma í veg
fyrir afleiðingar sársjúkdóms (blæðingar,
holsár) með langtímameðferð (15). Það
hefur hins vegar reynst erfitt að sýna fram á
þessi áhrif í faraldsfræðilegum rannsóknum
(6-10), hugsanlega vegna rangrar eða of
lítillar notkunar lyfjanna. Faraldsfræðilegar
rannsóknir benda til að dánartíðni vegna
sársjúkdóma fari lækkandi í Evrópu (16) og
í Tayside í Skotlandi (15) sem er hugsanlega
vegna árangurs meðferðar með H;-blokkum.
Bráðabirgðauppgjör gagna um fylgikvilla
og dánartíðni vegna sársjúkdóma á Islandi
(19,20) sýnir ekki, svo óyggjandi sé,
að H,-blokkar hafi haft áhrif í þessa átt.