Læknablaðið - 15.01.1994, Blaðsíða 47

LÆKNABLAÐIÐ
37
að þessi ávinningur sé einn mesti sigur
heilbrigðisyfirvalda í baráttunni við sýkingar
(11). Engu að síður er talið að í vanþróuðum
ríkjum deyi um fimm þúsund börn á dag
vegna sjúkdóma sem hægt er að bólusetja
fyrir eins og mislingum. barnaveiki og
stífkrampa. Þegar ég var krakki veiktust
nokkur börn á svipuðum aldri og ég af
lömunarveiki og önnur fæddust með
fæðingargalla vegna rauðra hunda. Þessir
sjúkdómar sjást nú varla lengur. Þegar ég var
að ljúka héraðsskyldunni í Bolungarvík árið
1977 geisaði þar mislingafaraldur. Skömmu
síðar hófust kerfisbundnar bólusetningar við
mislingum. Þessi sjúkdómur er nú orðinn afar
sjaldgæfur hér á landi.
Árið 1988 var tekin upp kerfisbundin
bólusetning við rauðum hundum, mislingum
og hettusótt (MMR) og ári síðar bólusetning
við heilahimnubólgu af völdum bakteríunnar
Haemophilus influenzae b. (Hib). Árangurinn
lét ekki á sér standa (8). Allt þetta hefur
gjörbreytt vinnu heimilislækna á síðustu árum.
Þá má einnig minna á umfangsmiklar
bólusetningar á hverju hausti við inflúensu
og nýjustu ónæmisaðgerðir við lungnabólgu
með pneumókokkabóluefnum hjá eldra fólki.
íslendingar eru meðal þeirra þjóða sem fyrstir
tóku upp þessar bólusetningar í ríku mæli
og árangur þeirra hefur vakið athygli víða
erlendis.
Ný bóluefni eru einnig væntanleg, en verið er
að prófa ný bóluefni fyrir meningókokkum af
flokki B og flokki A/C (11). Einnig er verið
að gera tilraunir á bóluefni við mislingum sem
hægt er að gefa börnum strax upp úr þriggja
mánaða aldri í stað 18 inánaða eða tveggja ára
eins og nú er.
VÍSINDARANNSÓKNIR
Aukin þátttaka heimilislækna í
vísindarannsóknum á síðustu árum telst
einnig til ánægjulegra nýjunga innan
fagsins. Með tilkomu prófessorsembættisins
í heimilislækningum hefur aðstaða til
rannsóknarstarfa batnað verulega. Haldin
hafa verið samtals fimm námskeið um
vísindarannsóknir fyrir heimilislækna og hlúð
hefur verið að tugum rannsóknarverkefna.
Árangurinn er þegar að koma í ljós (12) og
mun hann væntanlega koma læknum að gagni
í klínísku starfi.
Á síðustu árum hefur orðið algjör bylting
í fjármögnun til rannsóknarstarfs í
heimilislækningum bæði hér á landi og
erlendis. í Fréttabréfi lækna (9/93) mátti
sjá tilkynningu frá stjórn Félags íslenskra
heimilislækna þar sem Vísindasjóður félagsins
úthlutaði samtals tveimur milljónum árið 1993
til rannsóknarstarfa í heimilislækningum.
Þennan rannsóknarsjóð hefur félagið
fjármagnað á eigin spýtur. Litlu fé hefur
hins vegar enn sem komið er verið ráðstafað
til rannsókna í heimilislækningum frá
Vísindaráðssjóði Islands eða Háskóla
Islands.
í Noregi hefur Norska læknafélagið veitt
fé í rannsóknarstöður í heimilislækningum
svonefnd almen praktiker stipendiat sem
nægt hefur til fastra launa í einn til þrjá
mánuði í senn og í sumum tilvikum lengur.
Þessi nýjung hefur leitt til gróskumikils
rannsóknarstarfs í heimilislækningum í Noregi
og fjölda doktorsritgerða. Er það von mín að
hægt verði að koma á svipuðu fyrirkomulagi
hérlendis á næstu árum.
í þessu samhengi er vert að minnast
á nýja möguleika til að kynna
rannsóknir, hugmyndafræði og nýjungar
í heimilislækningum. Norræn þing
heimilislækna, sem haldin eru annað hvert
ár hafa verið frjór jarðvegur í þessu samhengi,
allt frá fyrsta þinginu í Kaupmannahöfn 1979.
í framhaldi af þessum rannsóknarþingum,
stofnuðu heimilislæknafélög Norðurlanda
nýtt læknisfræðitímarit, Scandinavian
Journal of Primary Health Care, sem nú er
viðurkennt í Index Medicus og er einn helsti
vettvangur til kynningar á vísindagreinum
innan fágsins.
Mikil áhersla er lögð á það að kynna
marktækar niðurstöður í fræðunum. Stofnað
hefur verið í Bretlandi svonefnt Cochrane
collaboration (13), en það eru samtök
lækna víða um heim, sem hafa það að
markmiði að safna saman marktækum
upplýsingum rannsókna í heilsugæslu
og koma þeim á framfæri. Hér er átt við
niðurstöður úr tilviljanakenndum úrtaks-
viðmiðunarrannsóknum (randomized
controlled trials) í heilsugæslunni. Svipaða
miðstöð er nú verið að setja á laggirnar í
Kaupmannahöfn fyrir Norðurlöndin.