Læknablaðið - 15.01.1994, Blaðsíða 19

LÆKNABLAÐIÐ
9
Þrátt fyrir að meltingarónot (non-ulcer
dyspepsia) hafi enga alvarlega líkamlega
fylgikvilla hefur sjúkdómurinn veruleg
áhrif á heilbrigðisútgjöld (26). Gagnstætt
sársjúkdómum, hefur engin meðferð sannað
gildi sitt við meltingarónotum (27). Þrátt
fyrir það eru magasárslyf mikið notuð við
meltingarónotum og þessi rannsókn sýnir
að í rúmlega 40% tilvika voru lyfin gefin
við meltingarónotum. Sænsk rannsókn sýndi
að sjúklingar með meltingarónot þurftu
meiri utanspítalaþjónustu en sjúklingar
með sársjúkdóm og að 98% þeirra fengu
lyfjameðferð (28). Algengt er að fá um 50%
svörun við meðferð með lyfleysu (placebo) hjá
sjúklingum með meltingarónot og í tveimur
rannsóknum fékkst 62% og 69% svörun við
lyfleysumeðferð (24,29).
Upphaflega voru magasárslyfin skráð við
sársjúkdómum eingöngu en með aukinni
reynslu og þekkingu á öryggi þeirra voru þau
notuð í vaxandi mæli við öðrum sjúkdómum
(30,31). Þessi rannsókn sýnir að í 33%
tilvika voru lyfin gefin án undangenginnar
rannsóknar, það er að segja eftir viðtal við
lækni eingöngu. Þetta þarf ekki að vera röng
notkun (23,32,33) og getur sparað rannsóknir,
tíma og peninga.
Þeir skammtar sem notaðir voru af lyfjunum
voru langoftast í samræmi við skilgreindan
dagskammt (DDD) þannig að því leyti voru
lyfin rétt notuð. Rannsóknin sýndi einnig
að magn ávísaðs lyfs var að meðaltali ekki
óhóflegt.
Spurningunni um það hvers vegna notkun
magasárslyfja er tvisvar til þrisvar sinnum
meiri hér en á hinum Norðurlöndunum (17)
er ennþá ósvarað. Faraldsfræði sársjúkdóms
er mismunandi, til dæmis eru magasár
algengari en skeifugarnarsár á Islandi, öfugt
við hin Norðurlöndin þar sem skeifugamarsár
eru algengari (19-22). Hlutfallsleg tíðni
sársjúkdóms í þessum löndum er hins
vegar óþekkt. Samanburðarrannsókn hefur
sýnt að magabólgur eru algengari meðal
Reykvíkinga en Kaupmannahafnarbúa (34).
Bráðabirgðaniðurstöður úr faraldsfræðilegri
rannsókn benda til að tíðni mótefna gegn
Helicobcicter pylori sýkinga sé hærri á
Islandi en í Svíþjóð (35). Aðrir þættir geta
einnig haft áhrif á notkun magasárslyfja,
eins og vinnuálag og streita en rannsóknir
Hjartaverndar hafa sýnt að vinnuálag var
meira á Islandi en á hinum Norðurlöndunum
(36). Oljóst er hvaða áhrif þessi atriði hafa
á notkun magasárslyfja. Líklegra er að
notkunarvenjur lækna og óskir sjúklinganna
eigi meiri þátt í mismunandi notkun lyfjanna.
Tvær danskar rannsóknir (30,37) eru
sambærilegar við okkar rannsókn en önnur
þeirra (30) er of gömul til að geta varpað
ljósi á spurninguna um mismunandi notkun
magalyfja. Bytzer og félagar (37) gerðu
tvær rannsóknir á notkun magasárslyfja
í Danmörku, fyrir og eftir að H,-blokkar
og súkralafat var leyft í lausasölu árið
1989. Báðar dönsku rannsóknirnar sýndu
að um 80% sjúklinganna höfðu gengist
undir rannsóknir áður en lyfi var ávísað
en í okkar rannsókn var hlutfallið lægra
eða 67%. Fyrri rannsóknin byggðist á því
að spurningarlisti var sendur til lækna
sem höfðu gefið út lyfseðil og sýndi hún
að staðfestur sársjúkdómur var ástæða
lyfjaávísunar í 48% tilvika og órannsökuð
meltingarónot (dyspepsia), sem áður höfðu
svarað lyfjameðferð, í 19% tilvika. Seinni
rannsóknin byggðist á því að spurningarlisti
var sendur til sjúklinga, sem framvísuðu
lyfseðli í apóteki, er það svipuð aðferð og
notuð var í okkar rannsókn. Þessi rannsókn
sýndi að 65% sjúklinganna höfðu staðfestan
sársjúkdóm. Báðar dönsku rannsóknirnar
sýna því mun hærra hlutfall sársjúkdóms en
kemur fram í okkar rannsókn (28%) og að
sama skapi lægra hlutfall meltingarónota hjá
notendum lyfjanna. Því er líklegt að skýringin
á mikilli notkun magasárslyfja á Islandi sé
að verulegu leyti mikil notkun lyfjanna við
meltingarónotum (non-ulcer dyspepsia). Erfitt
er að gefa ráðleggingar um lyfjameðferð
fyrir sjúklinga með meltingarónot, en í ljósi
umræðunnar hér að framan er ljóst að séu lyf
gefin ætti að velja ódýrustu lyfin.
Magasárslyfin eru árangur áratuga þróunar í
læknavísindum. Þau eru mjög virk og hafa
fáar aukaverkanir, jafnvel þótt þau séu notuð
í langan tíma. Jafnframt því að hafa gerbreytt
meðferð á sárum og bólgum í vélinda, maga
og skeifugörn, þá verka þau einnig vel á
lífsstílstengd einkenni frá þessum líffærum.
Þetta leiðir til þeirrar freistingar að nota
lyfin lanptínium saman frekar en að breyta
lífsstfl. A tímum kreppu og vaxandi kostnaðar
í heilbrigðisþjónustu hlýtur að vakna sú