Læknablaðið - 15.05.1994, Blaðsíða 15

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80: 179-184
179
Hildur Thors1*, Helgi Sigurösson2*, Einar Oddsson1*, Bjarni Þjóðleifsson1>
AÐGERÐIR VEGNA SÁRSJÚKDÓMS í MAGA
OG SKEIFUGÖRN
ÁGRIP
Notkun lytja við sársjúkdómi í
meltingarfærum (peptic ulcer) er tvisvar til
þrisvar sinnum meiri á Islandi en á hinum
Norðurlöndunum. Tilgangur fyrirliggjandi
rannsóknar var að meta áhrif þessarar
lyfjagjafar á tíðni valaðgerða og bráðaaðgerða
vegna sársjúkdóma í meltingarfærum.
Rannsóknin nær til þeirra tjögurra sjúkrahúsa
sem framkvæmdu þessar aðgerðir á árunum
1971-1989. Sjúkdómaskrár voru skoðaðar og
aðgerðarnúmer, dagsetning, kyn og aldur var
skráð. Meðaltíðni á ári fyrir hverja 100.000
íbúa var reiknuð út fyrir fimm ára tímabil
og aldurshópana 20-49 ára, 50-69 ára og 70
ára og eldri. Gerðar voru 786 valaðgerðir en
fjöldi þeirra lækkaði um 82% milli fyrsta og
síðasta tímabils. Bráðaaðgerðir vegna sára í
maga og skeifugörn voru 503, 288 (57%)
vegna holsárs (perforation) og 159 (32%)
vegna blæðingar, en 56 (11%) bráðaaðgerðir
voru vegna annarra sára. Engin breyting varð
á heildartíðni bráðaaðgerða á tímabilinu.
Hins vegar lækkaði tíðni bráðaaðgerða
hjá yngsta aldurshópnum en hækkaði hjá
þeim elsta. Kynjahlutfallið (karlar/konur)
lækkaði á tímabilinu, sérstaklega varðandi
valaðgerðir. Við ályktum að tilkoma lyfja við
sársjúkdómum hafi leitt til mikillar fækkunar
valaðgerða vegna sársjúkdóma. Lækkandi
tíðni bráðaaðgerða hjá yngsta aldurshópnum er
hugsanlega árangur fyrirbyggjandi meðferðar
með magalyfjum en aukin tíðni hjá elsta
aldurshópnum tengist sennilega bæði meiri
notkun BEYGL lyfja (bólgueyðandi gigtarlyf)
og kynslóðaáhrifum.
INNGANGUR
Á síðustu 30 árum hefur innlögnum
á sjúkrahús vegna sársjúkdóma í
Frá 1>lyflækningadeild Landspítalans, 2>Pharmaco,
Reykjavík. Fyrirspurnir, bréfaskipti: Bjarni Þjóðleifsson,
lyflækningadeild Landspítalans, 101 Reykjavík.
meltingarfærum fækkað á Vesturlöndum (1-
5). Deilt hefur verið um hvort þessi fækkun
endurspegli lægri tíðni sársjúkdóma eða
breytingu í meðferð og skráningu. Rannsóknir
í Bandaríkjunum sýna að breytingar á tíðni
sársjúkdóma endurspegla raunverulega fækkun
magasára og sérstaklega skeifugarnarsára (4).
Þrátt fyrir að heildartíðni sársjúkdóma lækki
hefur tíðni aðgerða vegna blæðinga og holsára
hækkað hjá elsta aldurshópnum (5,7-9).
Tilkoma H2-blokka árið 1976 og stöðugt
vaxandi notkun þeirra í meðferð við
sársjúkdómi hefur leitt af sér fækkun
valaðgerða vegna sársjúkdóms (10-13). Áhrif
H2-blokka síðasta áratuginn virðast hins vegar
vera mjög lítil á bráðatilvik sársjúkdóms
(blæðingar, holsár) (5,14-16). Ástæður fyrir
breytingu á faraldsfræði sársjúkdóms eru
ekki ljósar. Aukin tíðni bráðatilvika hjá
70 ára og eldri hefur verið tengd aukinni
notkun BEYGL lyfja hjá þessum aldurshópi
(7,17) en einnig eru ábendingar um að tíðni
sársjúkdóma sé mjög há hjá kynslóðum sem
fæddust um aldamótin (18).
Greinilegur landfræðilegur munur er á
faraldsfræði sársjúkdóms (18). I tengslum
við okkar rannsókn er hegðun sársjúkdóms
á svæðum unihverfis heimskautsbauginn
sérstaklega áhugaverð. Hún einkennist af
því að tíðni magasára er tvisvar til þrisvar
sinnum hærri en skeifugarnarsára. Þessi
"heimskautahegðun” sársjúkdóms þekkist í
Norður-Noregi (19), Alaska (20) og á íslandi
(21), en vert er að hafa í huga að gögnin frá
Islandi eru frá fyrri hluta aldarinnar.
Notkun lyfja við sársjúkdómi í
meltingarfærum er tvisvar til þrisvar sinnum
meiri á Islandi en á hinum Norðurlöndunum.
Tilgangur þessarar rannsóknar er að meta
áhrif þessarar lyfjagjafar á íjölda valaðgerða
og bráðaaðgerða vegna sársjúkdóma í
maga og skeifugörn. Skoðuð voru gögn frá
sjúkrahúsum um valaðgerðir og bráðaaðgerðir