Læknablaðið - 15.05.1994, Blaðsíða 18

182
LÆKNABLAÐIÐ
sára og holsára hefur verið sú sama á þeim 19
árum sem rannsóknin nær til en breyting hefur
orðið á aldursdreifingunni. Greinileg ijölgun
aðgerða kemur fram hjá þeim sem eru 70 ára
og eldri, hjá báðum kynjum, meira áberandi
hjá körlum. Hins vegar fækkar bráðaaðgerðum
hjá yngsta aldurshópnum, 20-49 ára. Olíklegt
er að villur vegna breytinga í skráningu
hafi mismunandi áhrif á aldurshópana.
Gögnin hafa verið skoðuð bæði með og án
annarra sára (tafla V) og eru niðurstöðurnar
samhljóða. Nokkrar aðrar rannsóknir hafa
sýnt fram á sömu breytingar með aldri
hvað varðar aðgerðir vegna blæðinga og
holsára (5,7-9) og líklegasta skýringin hefur
verið talin aukin notkun BEYGL lyfja í
eldri aldurshópum. Þetta getur vel átt við
á Islandi þar sem sala BEYGL lytja jókst
um 70% frá 1981 til 1989. Athygli vekur
að mikil notkun magasárslyfja á Islandi
hefur ekki haft áhrif á heildartíðni aðgerða
vegna blæðandi sára og holsára í maga og
skeifugörn. Magasárslyfin eru sérstaklega
mikið notuð í þeim aldurshópi sem hefur
hæsta tíðni bráðaaðgerða (23). Rannsókn frá
Tayside svæðinu í Skotlandi (24) sýndi fram á
marktæka fækkun fylgikvilla skeifugarnarsára
meðal þeirra sjúklinga sem notuðu ranitidín
sem langtíma viðhaldsmeðferð. Þetta bendir
til að fækkun aðgerða sem sést í hópi 20-
49 ára í þessari rannsókn geti verið vegna
notkunar H2-blokka. I þessum sama aldurshópi
er notkun BEYGL lyfja lítil.
Við túlkun á þessum niðurstöðum hvað varðar
tímabil þarf ennfremur að hafa í huga að hér
er verið að fjalla um tfðni aðgerða, en ekki
raunverulegan fjölda blæðinga og holsára.
Abendingar fyrir aðgerð gætu hafa breyst.
Um 57% aðgerða voru vegna holsárs og má
telja víst að ábending fyrir aðgerð hjá þessum
hópi hafi ekki breyst. Um 32% aðgerða var
vegna blæðinga og er mögulegt að ábending
hafi breyst þannig að gamalt fólk fari í aðgerð
fyrr en áður var. Þessi möguleiki nær þó
engan veginn að skýra þann mikla mun á tíðni
sem fram kemur milli tímabila.
I eldri rannsóknum (21,25) hefur verið
lýst ”hei mskautahegðun” sársjúkdóma á
Islandi. Þessi rannsókn staðfestir þessa
hegðun. Heildarhlutfall milli ntagasára og
skeifugarnarsára er 0,8 í bráðaaðgerðum
og 1,2 í valaðgerðum og er það hærra
en í öðrum Evrópulöndum en ekki eins
Average incidence 100.000/year
80
20 -
0 -j----------1----------1-----------1----------1
71-75 76-80 81-85 86-89
Periods
■ 70+
• 50-69
a 20-49
Fig l. Averoge incidence of acute operations for peptic
ulcer per 100.000/year according to age groups.
hátt og á öðrum heimskautasvæðum
(19,20). Ekki er vitað hversu nákvæmlega
hlutfallið á aðgerðum milli magasára og
skeifugarnarsára endurspeglar raunverulegt
algengi sársjúkdóms meðal þjóðarinnar, en
líklega sýna valaðgerðirnar nánari fylgni.
Greiningarflokkarnir tveir sem bráðaaðgerðir
skiptast í, það er að segja með og án holsárs,
taka til sömu meingerðar sársjúkdóms en af
mismunandi gráðu. I flokknum ”án holsárs”
eru aðallega blæðandi sár sem er vægari
meingerð en holsár. Hlutfallið milli magasára
og skeifugarnarsára er ekki það sama í
flokkunum. Það er hærra í flokknum "án
holsárs” (1,3) heldur en í fiokknum ”með
holsári” (0,7) sem sýnir að holsár myndast
frekar í skeifugörn en maga. Ekki kemur fram
marktæk breyting á heildarhlutfallinu milli
magasára og skeifugarnarsára á þessu 19 ára
tímabili.
Heildarhlutfallið milli karla og kvenna með
skeifugarnarsár er 1,7 í bráðaaðgerðum og
2,0 í valaðgerðum. Fyrir magasár er hlutfallið
1,0 og 1,2. Þessi rannsókn sýnir hins vegar
breytingu með tímanum bæði hvað varðar
skeifugarnarsár og magasár, sérstaklega
í valaðgerðum. þannig að hlutfallið milli
karla og kvenna fer lækkandi frá 1971-75.
Þetta er bæði vegna fjölgunar hjá konum
og fækkunar hjá körlum. Rannsókn byggð á
röntgengreiningu sára (25) og íslensk rannsókn
á dánartíðni vegna sársjúkdóms (26) sýna
svipaðar breytingar á kynjahlutfallinu.
Þessi rannsókn og aðrar (25,26) sýna að