Læknablaðið - 15.12.1995, Qupperneq 14

848
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Umræða
Alls hlutu 133 börn það alvarlegan áverka á
auga að innlagnar var þörf á þessu 10 ára tíma-
bili. Rannsókn Guðmundar Viggóssonar á ár-
unum 1971-1979 sýndi að 209 börn 15 ára og
yngri lögðust inn á Landakotsspítala vegna al-
varlegra augnslysa, þetta var 41% af heildar-
fjölda augnslysa á umræddu tímabili (2). A
þessu níu ára tímabili voru því að meðaltali
23,2 slys á ári. Á árunum 1984-1988 voru að
meðaltali 16,8 augnslys á ári en 9,8 slys að
meðaltali 1989-1994. Það hefur því orðið veru-
leg fækkun á alvarlegum augnslysum barna frá
1971, að minnsta kosti ef miðað er við sjúkra-
húslegur.
Drengir eru í miklum meirihluta þeirra er
hljóta alvarleg augnslys. Þessar niðurstöður
koma ekki á óvart því margar rannsóknir hafa
sýnt að augnslys eins og önnur slys eru mun
algengari meðal drengja (3-7). Athyglisvert er
að flest augnslys hjá drengjum verða á aldrin-
um níu til 16 ára en dreifing á augnslysum hjá
stúlkum er svipuð á öllum aldri (tafla I). Hafa
aðrar rannsóknir sýnt að augnslysum á drengj-
um fjölgar frá átta ára aldri en fjöldi augnslysa
á stúlkum helst óbreyttur (8,9).
Fækkun verður í öllum aldurshópunum
nema þeim yngsta. Er það í samræmi við niður-
stöður annarra rannsókna (9). Legudögum
fækkaði að meðaltali um tvo séu tímabilin tvö
borin saman. Erfitt er að meta hvort augnslys-
in voru alvarlegri á fyrra tímabilinu og sjúk-
lingar hafði því þurft lengri sjúkrahúsvist, eða
hvort niðurstaðan lýsir tíðaranda, þar sem
stefnan er að stytta legutíma sem mest.
Slys á vinstra auga var algengara. Þetta er
misjafnt eftir rannsóknum (10,11).
Algengasta greiningin var augnmar, síðan
kom gat á auga. Aðrar rannsóknir hafa sýnt
svipaðar niðurstöður (9,12).
Ein af meginhættum við blæðingu í forhólf
auga er endurblæðing. Hún kemur venjulega
nokkrum dögum eftir slys. Endurblæðing er
oft mun alvarlegri en frumblæðingin, hún getur
leitt til blóðlitunar á glæru og gláku. Margs
konar meðferð hefur verið reynd til að fyrir-
byggja endurblæðingu, svo sem rúmlega, bark-
sterar og amínócaproic sýra (13).
Athyglisvert er að tíðni endurblæðingar við
blæðingu í forhólf er 8,6% í þessari rannsókn
en tíðni endurblæðingar er misjöfn eftir rann-
sóknum, allt frá 1,1% til 38,5% (13-15 ). Óvíst
er hversu mikil áhrif meðferð hefur til varnar
endurblæðingu, kynþáttur virðist meðal ann-
ars hafa áhrif (16). Fjórir af þeim fimm er fengu
endurblæðingu voru meðhöndlaðir heima eftir
fyrri blæðinguna, en mismunandi er eftir lönd-
um hver stefnan er í meðferð forhólfsblæðing-
ar. Sú staðreynd að endurblæðing var algeng
við meðhöndlun án sjúkrahúsvistar, ætti því
frekar að ýta undir auknar innlagnir á börnum
með forhólfsblæðingu. Tveir af þeim er fengu
endurblæðingu þurftu að gangast undir að-
gerð.
Langflest slysanna urðu við leiki. Öllum teg-
undum slysa hefur fækkað nema slysum á
heimilum og íþróttaslysum. Slysum við leiki
hefur fækkað mest. Túttubyssur eru ekki flók-
ið verkfæri, baunum, smáu grjóti eða berjum
er skotið með aðstoð teygju. Sú staðreynd að
túttubyssur voru orsakavaldur í 20,6% tilfella
er höfðu augnmar í þessari rannsókn sýnir að
þetta er hinn mesti skaðvaldur. Augnslys af
völdum túttubyssu voru þó mun algengari á
fyrra tímabilinu, þá slösuðust 12 börn af þeirra
völdum en tvö á síðara tímabilinu. Alls varð 31
augnslys af völdum túttubyssuskota á árunum
1971-1979 (2) og virðist þessum slysum fara
fækkandi, en þó er hugsanlegt að þau komi í
bylgjum eftir því hve vinsælar túttubyssur eru.
Um þriðjungur slysanna varð af völdum ann-
arra einstaklinga og 7% allra alvarlegra augn-
slysa voru vegna ofbeldis.
Öllum tegundum áverka hefur fækkað, sem
bendir til að um raunverulega fækkun á augn-
slysum sé að ræða en ekki aðeins fækkun á
innlögnum (mynd 2). Sambærilegar niðurstöð-
ur komu fram í norskri rannsókn (9). Augn-
slysum hefur fækkað í öllum aldurshópunum
nema þeim yngsta, þar sem þeim hefur fjölgað
(mynd 3). Þessi fjölgun er vegna slysa heima og
í leik.
Athyglisvert er að niðurstöður rannsóknar,
sem gerð var á slysadeild Borgarspítalans á
slysum almennt á börnum, sýna einnig fram á
fækkun slysa á árunum 1974-1991 (17).
í þessari rannsókn er ekki reynt að leggja
mat á langtíma augnvandamál sjúklinganna
sem hér eiga hlut að máli. Eftir útskrift er þeim
yfirleitt fylgt eftir á stofu viðkomandi augn-
læknis. Upplýsingar greinarhöfunda gefa því
ekki nægilegar forsendur til að meta lokaút-
komu.