Læknablaðið - 15.12.1995, Side 65

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
891
iippbyggingii heilbrigðisþjón-
ustu nema með læknisráði. Því
miður hafa þessi ráð ekki verið í
samræmi við neina heilsteypta
hugmyndafræði því hvorki
læknar né yfirvöld heilbrigðis-
mála hafa haft neina slíka.
Akvarðanir hafa verið teknar
án heildarsýnar og fram-
kvæmdavaldið verið í höndum
stjórnmálamanna sem við fram-
kvæmd hafa á stundum látið
pólitísk byggðasjónarmið ríkja
yfir faglegum.
Nú þegar þjóðin hefur ekki
lengur efni á að byggja yfir heil-
brigðisþjónustu, eins og henni
sýnist, þegar henni sýnist og það
sem henni sýnist koma afleið-
ingar þessa skorts á hugmynda-
fræði glöggt í ljós. Það vantar
sárlega aðstöðu á sumum svið-
um, en sums staðar vita menn
ekki hvað þeir eiga að gera við
aðstöðuna.
Það er skylda læknasamtak-
anna að skapa íslenska hug-
myndafræði um framkvæmdir í
heilbrigðismálum í samræmi við
þarfir íbúanna, og vera ófeimin
við að kynna hana þeim er völd-
in hafa. Þetta er sérlega aðkall-
andi nú þegar menn deila um
skiptingu læknisþjónustu milli
dreifbýlis og þéttbýlis. Eins og
sú deila horfir við almenningi er
af henni sterk lykt hagsmuna-
gæslu og menn hljóta að spyrja
um stefnu og hugmyndafræði
læknasamtakanna. Þetta á líka
við um sérfræðingadeiluna.
Eins og sú deila horfði við al-
menningi og eins og hún var
túlkuð af fjölmiðlum var hér um
hagsmunabaráttu að ræða, sem
og var, en hugmyndafræðin um
frjálsan aðgang að læknisþjón-
ustu komst ekki eins vel til skila.
Stjórnmálamenn tala um
forgangsröðun í læknisþjónustu
sem allsherjarlausn. Um hana
hefur verið ritað og fundir
haldnir á vegum lækna og ann-
arra heilbrigðisstétta og menn
spyrja eðlilega. Hverjar eru
hugmyndir eða stefna lækna-
samtakanna um forgangsröð-
un? A að forgangsraða?
Hvernig á að forgangsraða?
Hverjir eiga að forgangsraða?
Það er forgangsmál að læknar
ræði þessi mál innan samtaka
sinna og skapi hugmyndafræði,
sem ekki einskorðast við lækn-
isþjónustuna, heldur forgangs-
röðun í þjóðfélaginu öllu.
Á að greiða fyrir læknisþjón-
ustu og fyrir hvaða þjónustu á
að greiða? Er hugsanlegt að
endurskoða hugtökin læknis-
hjálp og læknisþjónustu og láta
greiða læknisþjónustuna að öllu
eða einhverju leyti en læknis-
hjálp verði ókeypis? Hér vantar
hugmyndafræði.
Ég hef hér drepið á nokkra
þætti varðandi hugmyndafræði
eða skort á hugmyndafræði ís-
lenskra lækna. Af miklu fleira
er að taka, en ég vil benda
mönnum á grein mína í Lækna-
blaðinu í september síðastliðn-
um, en í henni eru smá athuga-
semdir við grein Péturs Péturs-
sonar í ágústhefti blaðsins.
Umræða eins og sú sem hér
fer fram er löngu tímabær en við
megum ekki láta þar staðar
numið. Því sting ég upp á því að
á hverjum aðalfundi fari fram
málþing um hugmyndafræði.
Efnið, eitt eða fleiri, verði
ákveðin á næsta aðalfundi á
undan og umræðuhópar skipað-
ir, sem matreiði þau yfir árið og
leggi fram drög að stefnu. Þann-
ig mætti leggja grunn að hug-
myndafræði íslenskra lækna,
ekki í formi ósveigjanlegra
kennisetninga heldur sívirkrar
umræðu. Islensk læknasamtök
verða að hafa eitthvað fram að
færa um þau samfélagspólitísku
mál, sem tengjast heilbrigði
þjóðarinnar.
Mig langar að enda þetta
spjall, eins og ég byrjaði, á til-
vitnun úr læknablaði G.H., því
sama og upphaflegu spurning-
arnar voru teknar úr. Hún er
svona. „Einn mikilsvirtur koll-
ega skrifaði mér eitt sinn á þá
leið, að þekking vor og starf-
semi væri hvorutveggja góð og
viðunandi eftir kringumstæð-
um. Að vér gjörum þjóðfélag-
inu mikið gagn og getum borið
höfuðið hátt.“ Guðmundur er
ekki sammála og lýkur máli sínu
með þeim dómi um íslenska
lækna, að þeir séu „góðir menn
en lélegir læknar“.
Ég held að þorri íslenskra
lækna séu í dag „góðir menn og
góðir læknar", en þeir hafa
brugðist þeirri skyldu sinni að
skapa og eiga hugmyndafræði.
Að mínu viti er það ein af
ástæðunum fyrir því að sjaldnar
en skyldi er leitað álits lækna-
samtakanna, þegar taka á af-
drifaríkar ákvarðanir í heil-
brigðismálum þjóðarinnar.
Allflestir okkar, hálærðir sér-
fræðingar sem aðrir, virðast
vera ánægðir með að krækja í
fast starf, sem þeir geta stund-
að, með praxis „ad libidum“, og
skemmtilegum tómstundastörf-
um og lognast að lokum útaf á
dúnkodda T.R.
Ef við höldum sem horfir og
einu hljóðin sem heyrast frá
læknasamtökunum verða af fé-
lagslegu og hagsmunalegu iðra-
kvefi, er hætt við að eftir næstu
93 ár verði læknar ekki aðeins
valdalaus heldur líka áhrifalaus
stétt í þjóðfélaginu.
Helstu hcimildir
Mary-Jo Dclvcccio Good. Cultural Stu-
dies of Biomedicine: an Agenda for Res-
earch. Social Science & Medicine 41; (4):
461-73.
Guðmundur Hannesson. Læknablað
G.H. 1902; 1:1.
Pétur Pétursson. Greinargerð heimilis-
læknis um félagsstarf lækna. Læknablað-
ið 1995; 81: 630-2.
Árni Björnsson. Hugmyndafræði lækna
og lækninga. Læknablaðið 1995; 81:
676-8.