Læknablaðið - 15.12.1995, Síða 66

892
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Sigurður Líndal
Staða lækna í þjóðfélaginu
Réttindi þeirra og skyldur að lögum
Inngangur
Fyrirsögn þessa fundar er
staða lækna í þjóðfélaginu,
skyldur þeirra og réttindi frá
lagalegum, siðfræðilegum og fé-
lagslegum sjónarmiðum. Hér
verður leitazt við að reifa málið
á lagalegum grundvelli.
Um lækna og læknisverk er
þegar fjallað í elztu lögum — í
Grágás, samanber Vígslóða,
Staðarhólsbók 364. kafla, og
Jónsbók, Mannhelgi 13. kafla.
sem ber fyrirsögnina „Um
voðaverk“(l). Ábáðumstöðum
er fjallað um bótaábyrgð vegna
læknisverka.
Af lögum frá síðari öldum má
nefna tilskipun frá 5. september
1794 um straff fyrir hlaupa-
læknira, og vareygð í næmum
sóttum, samanber lög nr. 4/1884
(2).
Fyrstu eiginlegu læknalögin
voru lög nr. 38/1911 um lækn-
ingaleyfi, en lög nr. 47/1932 um
lækningaleyfi, um réttindi og
skyldur lækna og annarra, er
lækningaleyfi hafa, og um
skottulækningar leystu þau af
hólmi. Með þeim var í fyrsta
sinn tekið á réttindum og skyld-
um lækna. Þessi lög stóðu í
grundvallaratriðum óbreytt
þangað til núgildandi læknalög
nr. 53/1988, samanber lög nr.
50/1990 og lög nr. 116/1993, voru
sett.
Réttindi lækna
Ekki er ástæða til að rekja
þessa sögu lengra, en í þess stað
Erindi frá málþingi í tengslum við aðal-
fund LÍ 30. september 1995.
víkja að núgildandi læknalög-
um. I þeim er kveðið á um rétt-
indi og skyldur lækna og skal
fyrst vikið að réttindum.
Þar verða fyrir fjórir flokkar:
1. Réttur til að stunda almenn-
ar lækningar.
2. Réttur til að nota aðstoðar-
fólk.
3. Réttur til að skorast undan
aðgerð.
4. Réttur til að ávísa lyfjum.
Um réttindi til að stunda al-
mennar lækningar er fjallað í 6.
gr. laganna, en þar segir:
„Sá einn á rétt á því að kalla
sig lœkni og stunda lœkning-
ar sem fengið hefur til þess
leyfi skv. I. kafla laga þess-
ara. Öðrum er óheimilt að
nota starfsheiti eða kynning-
arheiti sem til þess eru fallin
að gefa hugmyndir um að
þeir séu lœknar eða stundi
lœkningar, sbr. nánar
ákvœði laga þessara um
skottulœkningar. “
í fyrsta kafla laganna eru
ákvæði um lækningaleyfi og
sérfræðileyfi. Þar segir í 1. gr. að
rétt til að stunda lækningar hér á
landi og kalla sig lækni hafi sá
sem fengið hafi leyfi heilbrigðis-
og tryggingamálaráðherra,
samanber 2. og 3. gr., og sá sem
fengið hafi staðfestingu heil-
brigðis- og tryggingamálaráð-
herra á lækningaleyfi í landi sem
aðili sé að samningi um
Evrópskt efnahagssvæði. í 2.
gr. er mælt fyrir um hvaða
menntun sé áskilin til að fá
lækningaleyfi, en meginreglan
er að læknir skal hafa lokið prófi
frá læknadeild Háskóla Islands
og tilteknu viðbótarnámi; áður
en leyfi er veitt skal leita álits
landlæknis og læknadeildar Há-
skóla Islands. Þá eru í 3. gr.
ákvæði um að veita megi manni
lækningaleyfi sem lokið hafi
prófi sambærilegu við próf frá
læknadeild Háskóla íslands í
landi utan hins Evrópska efna-
hagssvæðis. 14. grein er heimil-
að að fela kandídötum eða
læknanemum sem lokið hafa 4.
árs námi að gegna tilgreindum
læknisstörfum um stundarsakir
og hefur kandídatinn eða nem-
inn þá lækningaleyfi meðan
hann gegnir þeim störfum. I
þessum tilvikum skal lækna-
nemi starfa með lækni. Loks eru
í 5. gr. ákvæði um hvenær mað-
ur má kalla sig sérfræðing.
Ýmis vandkvæði eru á því að
skilgreina hvað felst í almennu
lækningaleyfi. Næst verður
komizt með því að orða það
þannig að almennt lækninga-
leyfi sé áskilið til þess að manni
sé heimilt að taka sjúklinga til
lækninga, gera sér lækningar að
atvinnu, auglýsa sig eða kalla
sig lækni, að ráðleggja mönnum
og afhenda þeim lyf sem lyfsalar
einir megi selja.
Afdráttarlaus skilgreining á
hugtakinu lækning er ekki til.
Því er vandkvæðum bundið að
svara því svo að óyggjandi sé
hvaða starfsemi telst til lækn-
inga. Takmarkatilfellin eru
bundin við heilsuvernd og for-
varnarstarf af ýmsu tagi. Mikil-
væg vísbending yrði ávallt hvort
orðið „lækning" er notað um
starfsemina.