Læknablaðið - 15.03.1998, Blaðsíða 6

190
Ritstjórnargrein
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84: 190-3
Um rannsóknarferlið
Kapp er best meö forsjá
Læknablaðið hefur hvatt til framsækinnar
rannsóknarstefnu á sviði læknisfræði og ann-
arra heilbrigðisvísinda. Tæpt ár er síðan blaðið
fjallaði um nýjungar í lífvísindum og áhuga
lyfjafyrirtækja á fjárfestingum í erfðarannsókn-
um. Nú hefur sú stund runnið upp að mikið
fjármagn mun streyma á stuttum tíma í íslensk-
ar rannsóknir. Þegar þessi mál eru skoðuð er
mikilvægt að velta fyrir sér upp úr hvaða um-
hverfi hinir hröðu atburðir á sviði erfðavísinda
hafa sprottið.
Ljóst er að margir meðvirkandi þættir hafa
stuðlað að þessari þróun. Rannsóknir íslenskra
vísindamanna innan Háskóla Islands og sam-
starfsstofnana hans á sviði faralds- og erfða-
fræði hafa á undanförnun árum vakið athygli á
erlendum vísindaþingum og er sá faglegi
grundvöllur sem sýnir að íslenskt þjóðfélag er
áhugavert til rannsókna á þessu sviði. Án þess-
ara faglegu röksemda hefði sá árangur sem nú
sést í að laða að erlent fjármagn ekki tekist. Má
þar til dæmis nefna árangur á sviði krabba-
meinserfðarannsókna, sem leiddi til uppgötv-
unar á brjóstakrabbameinsgeni en þar voru ís-
lenskir vísindamenn í fremstu víglínu. Ekki má
heldur gleyma hinu mikla trúnaðartrausti sem
ríkt hefur á milli íslenskra vísindamanna og
þjóðarinnar. Fjölskyldur einstaklinga sem eiga
við veikindi að stríða eiga miklar þakkir skild-
ar fyrir samstarfsvilja og hjálpsemi við rann-
sóknir á sjúkdómum sem hrjá ættingja þeirra.
Frumhlaup og óðagot mega ekki verða til þess
að rýra þetta einstæða samband sem hefur þró-
ast á milli lækna sem stunda vísindastörf, sjúk-
linga þeirra og fjölskyldna og hefur tekið ára-
lugi að byggja upp með vönduðum vinnu-
brö^ðum og nærgætni í samskiptum.
Á svipstundu hafa grunnvísindi orðið að
einni hagnýtustu auðlind þjóðarinnar. Ef kenn-
arar Háskóla íslands, með prófessor Guðmund
Eggertsson í fararbroddi, hefðu ekki haft þá
framsýni að taka upp kennslu við í sameinda-
erfðafræði við líffræðiskor HÍ við þröngar og
erfiðar aðstæður, ættum við ekki þann mann-
auð og mannafla sem til þarf til að koma af stað
nýju afli í íslensku atvinnulífi. Þetta sannar enn
á ný að fjárfestingar í kennslu og grunnrann-
sóknum við Háskóla íslands eru hornsteinn að
framtíðarhagsæld þjóðarinnar. Fáa hefði grun-
að að með upphafi kennslu á sviði sameinda-
erfðafræði hefðu skapast forsendur fyrir nýrri
atvinnugrein og atvinnustarfsemi. Það er engin
tilviljun að stærstu iðnþjóðir heims, hinn svo-
kallaði G7 hópur, með Bandaríkin, Japan og
Þýskaland í fararbroddi hefur á undanförnum
árum markvisst aukið fjárframlög til grunn-
rannsókna.
Fyrirfram er ekki vitað hvar tækifærin eiga
eftir að ligga, né hverjir eiga eftir að nýta þau.
Því er grátlegt til þess að vita að íslendingar
leggja lang minnst hlutfall af þjóðartekjum til
rannsókna og þróunar allra nágrannaþjóða
sinna. Nýlegir atburðir ættu að ýta við stjórn-
völdum til þess að framlög til erfðavísinda inn-
an Háskólans verði ekki lægri í framtíðinni en
til rannsókna í öðrum mikilvægum atvinnu-
greinum, svo sem sjávarútvegi. Nýlega var
gengið frá samningi um nýtt hafrannsóknaskip
upp á 1,5 milljarð króna. Getum við vænst
slíkra framlaga til nýsköpunar í kennslu og
fræðastörfum? Hversu miklum fjármunum hef-
ur verið varið til kynningarstarfsemi og rann-
sókna tengdum stóriðju? Jafnast fyrirtæki Kára
Stefánssonar og samstarfsmanna, sem grund-
vallast á aðgangi að áratugagömlum gagna-
bönkum landsmanna, ekki á við tvö til þrjú ál-
ver?
Læknablaðið gleðst yfir því að nýtt skeið
skuli hafið í sögu íslenskra vísinda. En að
mörgu er að hyggja. Ekki einungis háskólasam-
félagið heldur allt íslenskt þjóðfélag þarf að að-
lagast breyttum tímum. Því er mikilvægt að