Læknablaðið - 15.03.1998, Blaðsíða 52

230
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
Réttindi sjúklinga
Sigurður Guðmundsson formaður
Vísindasiðanefndar Heilbrigðisráðuneytisins
Upplýsa þarf sjúkling um ávinning
og áhættu af öllum rannsóknum
Sjö nianna Vísindasiða-
nefnd, skipuð af heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra, tók til
starfa seint á síðasta ári.
Nefndin starfar á grundvelli
reglugerðar um rannsóknir á
heilbrigðissviði sem sett var á
miðju ári samkvæmt ákvæðum
laga nr. 74/1997 um réttindi
sjúklinga. Formaður nefndar-
innar er Sigurður Guðmunds-
son, yfirlæknir á Landspítal-
anum, og greinir hann hér á
eftir frá tilurð nefndarinnar og
helstu þáttunum í starfi henn-
ar. Jafnframt eru birt drög að
leiðbeiningum fyrir frágang
umsókna en lokaútgáfa þeirra
verður kynnt á næstunni.
„Það var orðið löngu tímabært
að nefnd sem þessi tæki til starfa
hérlendis en þær hafa verið við
lýði árum saman víða í nálægum
löndum," segir Sigurður. „Segja
má að umræða um nauðsyn þess
að setja reglur um vísindarann-
sóknir hafi farið hægt af stað
hérlendis og raunar á hinum
Norðurlöndunum líka.
Hornsteinn þessarar umræðu
hefur verið það sem við nefnum
upplýst samþykki sjúklings og á
því atriði verða vísindarannsókn-
ir í læknisfræði að grundvallast.
Flestir eru' sammála um að gæta
verður hagsmuna sjúklings, þeir
verða alltaf að vera ofar hags-
munum rannsóknanna. Við verð-
um að vera viss um að við séum
ekki tekin til rannsókna nema að
vita af því sjálf, hafa upplýsing-
ar um hver sé ávinningur og hver
áhætta við slíkar rannsóknir. Þá
fyrst getur sjúklingur gert upp
hug sinn og það á að gerast án
þess að lagður sé á hann þrýst-
ingur og þó að hann hafni rann-
sókn verður hann að vera viss
um að hann fái sömu meðhöndl-
un og sá sem kann að samþykkja
rannsókn."
Siðaráð starfar áfrani
Þessi sjónarmið segir Sigurður
liggja til grundvallar þeim regl-
um sem settar hafa verið um
starf Vísindasiðanefndar. Siða-
ráð landlæknis mat áður vísinda-
rannsóknir á þennan hátt. Það er
ráðgjafarnefnd landlæknis og
starfar áfram og mun einkum
fjalla um siðferðileg álitamál,
svo sem meðferð við lok lífs,
tæknifrjóvgun, rannsóknir á fóst-
urvísum og slíkum málum.
Reglugerðin um vísindarann-
sóknir á heilbrigðissviði, sem
áður er minnst á, tekur einnig til
starfa siðanefnda sem starfað
hafa á stóru sjúkrahúsunum og
munu starfa áfram, það er á
Landspítalanum, Sjúkrahúsi
Reykjavíkur og Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akureyri. Þá er
gert ráð fyrir að skipuð verði
fimm manna nefnd innan heilsu-
gæslunnar sem meta skal rann-
sóknaróskir innan heilsugæsl-
unnar. Sigurður er beðinn að
greina frá verkaskiptingu þessara
nefnda og Vísindasiðanefndar-
innar nýju:
„Allir sem hyggjast gera rann-
sóknir á mönnum þurfa að leita
álits siðanefnda. Siðanefndirnar
þrjár á hverjum stað og á heilsu-
gæslusviðinu fjalla um rann-
sóknir innan sinna stofnana en ef
um er að ræða samstarf við fleiri
aðila utan þeirra kemur til kasta
Vísindasiðanefndar. Vísinda-
siðanefnd Heilbrigðisráðuneytis-
ins fjallar með öðrum orðum um
rannsóknir sem hinar siðanefnd-
irnar ná ekki til og þar sem siða-
nefndir eru ekki starfandi. Það á
við um rannsóknarsamstarf við
erlenda aðila, en læknar eru til
dæmis oft beðnir að taka þátt í
samanburðarrannsóknum á verk-
un lyfja sem fram geta farið í
nokkrum löndum, og um sam-
starf spítala og annarra stofnana,
svo sem Krabbameinsfélagsins,
Hjartaverndar, Islenskrar erfða-
greiningar, svo dæmi séu tekin.
Ef hins vegar er um að ræða
samstarf lækna á Landspítalan-
um og Sjúkrahúsi Reykjavíkur
nægir að siðanefndirnar á þeim
stöðum fjalli um málin. en í öll-
um tilvikum er gert ráð fyrir því
að hinar nefndirnar sendi Vís-
indasiðanefnd Heilbrigðisráðu-
neytisins niðurstöður sínar. Rísi
ágreiningur vegna starfs hinna
siðanefndanna er hægt að vísa
honum til Vísindasiðanefndar og