Læknablaðið - 15.03.1998, Blaðsíða 65

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
243
Blóðbankinn, byggður 1953.
Abbott fyrirlesturinn er enn
hefðbundinn helsti fyrirlestur
sama ársþings, en Níels var þess
heiðurs aðnjótandi að flytja þann
annan í röðinni. Niðurstöðurnar
vöktu mikla athygli og var rituð
frétt um þær í New York Times.
Þáttur íslendinga í rannsókn-
um á magakrabbameini í heimin-
um var umtalsverður á árunum
1954-1969 og voru þeir prófess-
orarnir Júlíus Sigurjónsson og
Níels Dungal leiðandi þar. Þeir
voru einna fyrstir til þess að
benda á háa tíðni magakrabba-
meins í íslendingum og til að
benda á sambandið við saltaðan
og reyktan mat, kjöt, fisk og sjó-
fugl. Þeir hlutu veglega og eftir-
sótta rannsóknastyrki frá Banda-
ríkjunum til þessara verkefna.
Krabbameinsframkallandi efni
fundust í reyktum íslenskum
mat, og sérstaklega þeim sem
reyktur var heima með gömlu
hefðbundnu aðferðunum. Nú-
tímaleg reyking var talin hættu-
lítil. Þessar athuganir leiddu til
áðurnefndra dýratilrauna Níelsar
sem þóttu færa frekari sönnur á
sambandið. Kenningin um sam-
band á milli salts í fæðu, maga-
bólgu og magakrabbameins
stendur enn í dag.
Stjórnandinn
Þegar Níels Dungal kom heim
til starfa hafði verið innréttuð á
ný fyrsta hæð hússins að Kirkju-
stræti 12, sem síðar hýsti Berkla-
varnarstöðina Líkn, og nú stend-
ur í Arbæ sem skrifstofa safns-
ins. Rannsóknastofa Háskólans
hóf starfsemi sína árið 1917 und-
ir stjórn Stefáns Jónssonar í
kjallara hússins að Laufásvegi
25 en fluttist að Kirkjustræti 12
árið 1919. Fljótt eftir heimkomu
Dungals fóru verkefnin vaxandi
og þörf varð augljós fyrir nýtt og
stærra hús. I tilefni Alþingishá-
tíðar 1930 gáfu Þjóðverjar ís-
lendingum mikið af þá nýjum og
fullkomnum tækjum til lækn-
ingarannsókna og ýtti það við
Alþingi með fjárveitingar til
byggingarinnar. Hluti af bygg-
ingarfé mun hafa komið fyrir
sölu á bóluefni sem Níels seldi
bændum. Ekki þarf að efa að
hinn ungi og efnilegi háskóla-
kennari og vísindamaður var
potturinn og pannan í gjöfinni og
byggingunni sem var tekin í
notkun árið 1934 og er enn efst á
Landspítalalóðinni. í lýsingu
blaðamanns Morgunblaðsins 21.
desember 1934 er sagt þannig frá
húsinu (3):
„Rannsóknastofa Dungals.
Merkileg og nytsöm stofnun
Eg nefni hana Rannsóknastofu
Dungals, þó rjettu lagi heiti hún
Rannsóknastofa Háskólans, sem
er sama stofnunin og kúldrast
hefir undanfarin ár í gamla hús-
inu í Kirkjustræti, sem Halldór
Kr. Friðriksson átti á sínum
tíma, og litlum breytingum hefir
tekið. En geta má nœrri hvernig
húsakynni þar eru fyrir vísinda-
lega rannsóknastofu, er bygð
voru sem venjulegt íbúðarhús
hjer í Reykjavík, er mikið lifði af
19. öld. '
Fyrir ötula forgöngu Níelsar
Dungal prófessors, hefir Rann-
sóknastofan nú fengið mjög gott
hús til umráða á Landspítalalóð-
inni, reisulega byggingu, 12 x 20
metra að grunnfleti, tvílyft hús
með allháum kjallara, og kostaði
húsið upp komið um 120 þúsund
krónur.
Níels Dungal hefir boðið
blaðamönnum að skoða þetta
nýhýsi og kynnast um leið þeirri
staifrœkslu, er þar fer fram, en
kunnust er af því, að í Rann-
sóknastofu Háskólans hefir á
undanförnum árum verið fram-
leitt bráðapestarbóluefni og
bóluefni við lungnapest, sem
mjög hefir orðið skœð í sauðfjen-
aði. Níels Dungal er kunnur öll-
um bœndum og búalýð þessa
lands, fyrir afskifti sín af þessum
málum.
Við komum inn í rúmgóðan ný-
tísku forsal í byggingu þessari,
þar sem alt er svo gljáandi og
hreint, að útlit er fyrir að þar
gœti engin óviðkomandi baktería
leynst. En mjög stingur í stúf við
allan gljáann, að í forsalnum er
hreinrœktuð fjárhúslykt, svo eigi
var um að villast, að stofnunin
vœri í „lífrœnu sambandi“ við
sauðfjárrœktina.
- Það er best við byrjum í
kjallaranum, sagði Dungal, og
þangað fórum við.
Þar eru margar vistarverur.
Þar varð fyrstfyrir okkur upphaf
fjárhúslyktarinnar, kindur tvœr,
hver í sinni stíu og hver sjúk af
sinni tegund lungnaorma. Eru
þœr þar til lœkningatilrauna og
athugana.
I kenslustofu uppi á lofti kynt-