Læknablaðið - 15.03.1998, Blaðsíða 62

240
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
Níels Dungal á efri árum á skrifstofu sinni við Barónsstíg.
helstu viðfangsefni Níelsar sem
ég tel lýsa honum best.
Læknirinn
Níels hóf starfsferil sinn sem
almennur læknir og alla tíð síðan
hafði hann mikinn skilning á
þörfum fólks fyrir læknishjálp
og heilsuvernd. Hann fékkst í
upphafi við bólusetningar og
aðrar varnir gegn barnasjúk-
dómunum mislingum, kíghósta
og barnaveiki. Hann kunni skil á
ónæmisfræði eins vel og hægt
var í þá daga, skrifaði kennslu-
bókina Infection og immunitet
árið 1927 og annaðist talsvert
umfangsmikla læknisþjónustu
fyrir ofnæmissjúklinga. Níels rit-
stýrði og skrifaði sjálfur nokkra
kafla í bókina Heilsurækt og
mannamein sem kom út árið
1943. Hann ritaði fylgirit Árbók-
ar Háskóla Islands fyrir árið
1931-1932, Um næringu og
næringarsjúkdóma.
Sýklafræðingurinn
Níels mun hafa verið mjög vel
menntaður sem sýklafræðingur.
Hann stóð fyrir því, öðrum frem-
ur, að taugaveiki og barnaveiki
var útrýmt á Islandi og átti mik-
inn þátt í að berklaveikin dvín-
aði. Sullaveikin var á undanhaldi
þegar hann kom til starfa en
hvarf á hans tíma. Framan af
voru flestar vísindaritgerðir hans
um sýklafræði og sýkingar í
mönnum. Rannsóknir og störf
Níelsar að búfjársjúkdómum
breyttu verulega afkomu ís-
lenskra bænda sem stunduðu
sauðfjárrækt. Hann lét til dæmis
gera bóluefni gegn lungnapest,
lambablóðsótt og bráðapest, sem
enn munu vera unnin að meira
eða minna leyti með hans að-
ferðum. Við stofnun Tilrauna-
stofu Háskólans í meinafræði að
Keldum árið 1948 fluttust bú-
fjárrannsóknir þangað undir
stjórn Björns heitins Sigurðsson-
ar og með virkri þátttöku margra
annarra, þar á meðal Páls Agnars
Pálssonar fyrrverandi yfirdýra-
læknis. Bráðapestarbóluefnið
hefur verið betra en nokkuð ann-
að á alþjóðamarkaði og er notað
hérlendis og hefur verið notað í
Færeyjum til skamms tíma. Að
tilhlutan eftirmanns Níelsar,
Ólafs Bjarnasonar fyrrverandi
prófessors, var stofnaður sjóður
á vegum læknadeildar og Há-
skóla íslands árið 1968 með
nafninu Sjóður Níelsar Dungals
prófessors en í sjóðinn hafa
runnið tekjur af sölu bóluefnisins
til Færeyja. Á vegum sjóðsins
hefur 36 vísindamönnum verið
boðið til fyrirlestrahalds til
landsins, flestir hafa verið út-
lendingar en fjórir íslendingar
starfandi erlendis.
Líffærameina-
fræðingurinn
í upphafi hafa vandamál heil-
brigðisþjónustunnar á sviði sýk-
inga verið höfuðviðfangsefni
hins nýskipaða og að hætti
þeirra tíma vel menntaða meina-
fræðings. Hann var vafalaust
einnig vel að sér í meinagrein-
ingu við skurðsýni og krufning-
ar, þótt þess sjái engin sérleg
merki framan af starfsævinni
annars staðar en í skjölum stofn-
unarinnar og í sjúkraskrám
sjúkrahúsanna. Þegar Arinbjöm
Kolbeinsson kom til starfa tók
hann alfarið við sýklarannsókna-
deildinni og mun Níels þá hafa
snúið sér meira að meinagrein-
ingu og þá sérstaklega að grein-
ingu krabbameina sem á seinni
hluta starfsævinnar varð að hans
höfuðviðfangsefni og eldlegu
áhugasviði. Ólafur Bjarnason
kom til starfa um líkt leyti og Ar-
inbjörn, þá á sama hátt með nýja
og góða menntun í líffærameina-
fræði og fljótlega mun hann hafa
tekið við að hafa veg og vanda af
stórum hluta verkefna á því
sviði.
Réttarlæknirinn
Prófessorsembætti Níelsar
árið 1932 var í sjúkdómafræði og
réttarlæknisfræði og gegndi hann
réttarlæknisfræðinni allt frá því
til dauðadags. Á hans tíma sner-
ust verkefnin að mestu um réttar-
krufningar og blóðrannsóknir í
barnsfaðernismálum. Blóðrann-
sóknir og blóðflokkanir voru
hluti af menntun og starfi hans
og fyrsta prentaða ritgerðin í er-
lendu blaði var um blóðrann-
sóknir á göngudeildum og birt í
þýsku tímariti árið 1924 eða á
námsárunum erlendis.
Kennarinn
Níels Dungal var kennari af