Læknablaðið - 15.03.1998, Blaðsíða 39

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
217
Rannsóknin var framkvæmd með svonefndri
límbandsaðferð (6). Njálgsegg á svæðinu um-
hverfis endaþarmsop eru fönguð með því að
þrýsta glæru límbandi á svæðið og límbandið
síðan límt á smásjárgler og merkt nafni einstak-
lingsins. Fyrir smásjárskoðun voru nokkrir
dropar af xylóli látnir renna undir límbandið til
að leysa upp í því límið og fylla upp í holrúm
undir límbandinu. Að því búnu var annað smá-
sjárgler lagt yfir límbandið, sýninu síðan hvolft
við og leitað að njálgseggjum neðan á límband-
inu í ljóssmásjá við 125 falda stækkun.
Niðurstöður
Njálgur fannst á sex leikskólum af níu (67%)
í alls 11 af þeim 184 börnum (6%) sem rann-
sóknin náði til. Sýkingartíðni á einstökum leik-
skólum var alls staðar svipuð eða á bilinu 5,9-
9,1% (tafla I).
Fjórtán börn, af þeim 342 sem ekki voru
rannsökuð (4,1%), reyndust hafa sögu um
njálgssýkingu á síðustu sex mánuðum. Þessar
upplýsingar (tafla III), að viðbættum niður-
stöðum rannsóknanna (tafla I) leiddu í ljós að
samtals voru 25 börn á leikskólunum annað
hvort með njálg eða höfðu sögu um njálgssýk-
ingu á undangengnum sex mánuðum. Saga var
um njálgssýkingu á einum þeirra þriggja leik-
skóla þar sem njálgssýking fannst ekki í rann-
sókninni þannig að njálgur var, eða hafði ný-
lega verið, á sjö leikskólanna (78%). Tiltölu-
lega fá börn voru á leikskólunum þar sem
njálgur greindist ekki (tafla II).
Samanburður á fjölda njálgstilfella og aldri
leikskólabarnanna leiddi í ljós að það voru
fyrst og fremst elstu börnin sem greindust með
njálg. Sjö af 53 börnum á fimmta aldursári
(13,2%) og þrjú af 42 börnum á sjötta aldursári
(7,1%) voru með njálg. Ekkert þriggja ára barn
greindist með njálg (n=44) og einungis eitt
tveggja ára barn (2,2%, n=45) (tafla II).
Umræða
Þessi rannsókn er sú fyrsta sinnar tegundar
hér á landi. Það skal undirstrikað að efniviður-
inn er lítill og því ber að túlka niðurstöður með
varúð.
Njálgssýkingar virðast vera tiltölulega sjald-
gæfar í börnum undir fjögurra ára aldri. Eftir að
börn eru komin á fimmta og sjötta ár aukast lík-
urnar talsvert á því að börn fái njálg en ríflega
10. hvert barn á þessum aldri greindist með
njálg. Athyglisvert er að í fæstum tilfellum
höfðu forráðamenn eða starfsfólk leikskólanna
grun eða vitneskju um að börnin væru sýkt.
Vert er að undirstrika að tölur um smittíðni
eru lágmarkstölur. Kemur þar ýmislegt til: Ekki
er öruggt að tekist hafi að greina smit í öllum
tilvikum, einkum ef fáir njálgar voru í barninu
eða að barnið var svo nýlega smitað að
njálgarnir voru ekki orðnir kynþroska og farnir
að vei'pa. Einnig er hugsanlegt að ummerki um
smit hafi horfið áður en sýnatakan fór fram,
einkum ef barnið hafði verið baðað eða það
þrifið svo rækilega eftir salernisnotkun að öll
njálgsegg voru á brott. Um 5% forráðamanna
gáfu ekki leyfi til sýnatöku úr börnum sínum.
Ekki var spurt um ástæðu synjunar en ekki er
hægt að útiloka að suma þeirra hafi grunað
njálgssýkingu en ekki viljað að slíkt yrði upp-
víst.
Skýring þess að njálgur fannst svo til ein-
göngu í börnum á fimmta og sjötta ári, en
sjaldnast í yngri börnum, er væntanlega marg-
þætt. Fyrst skal nefnt að notkun á bleyjum
kemur líklega að mestu í veg fyrir að njálgs-
smit geti magnast upp hjá börnum á bleyjualdri
þótt þau geti hæglega smitast sé njálgssmit í
umhverfinu (1). Bleyjurnar koma að öllu jöfnu
í veg fyrir að hægt sé að snerta svæðið við
endaþarmsop með fingrum og bera egg sem þar
kunna að vera upp í munn. Því nær njálgssýk-
ing tæplega að magnast upp fyrr en börn hætta
að sofa með bleyjur á nóttinni. Auk þess má
nefna að þegar börn fara að leika sér saman
aukast innbyrðis samskipti og líkurnar á smitun
aukast.
Erlendar heimildir um sambærilegar athug-
anir eru heldur fátæklegar og ekki fundust
heimildir sem tilgreina sérstaklega um sýking-
artíðni í tveggja til fimm ára börnum. í for-
skólabörnum í Bandaríkjum Norður-Ameríku
hefur þó verið sýnt fram á að sýkingartíðnin
getur verið allt að 50% á sumum svæðum.
Einnig hefur komið þar í ljós að iðulega eru
mæður barna sem sýkt eru af njálg hlutfallslega
oftar sýktar en aðrir fullorðnir einstaklingar
(10). Erlendar heimildir virðast nokkuð sam-
hljóða um að sýkingartíðnin sé jafnan hæst í
forskóla- og grunnskólabörnum en að hún fari
iðulega lækkandi þegar kemur fram á unglings-
og fullorðinsár. Engu að síður er mjög breyti-
legt hversu njálgur er algengur. Til dæmis er
hann talinn vera nokkru algengari í kaldtempr-
uðum löndum heldur en í hitabeltinu (2-10).