Læknablaðið - 15.03.1998, Blaðsíða 17

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
199
sjúklingum á litningi 16 (15). Segja má að arf-
geng blettótt hornhimnuveiklun sé sá vægasti í
flokki arfgengra hrörnunarsjúkdóma í horn-
himnu því ólíkt flestum hinna erfist hann víkj-
andi og tekur sig ekki upp í ígræddu hornhimn-
unni.
Sýkingar eru mun algengari ástæða fyrir
hornhimnuígræðslum í suðlægum löndum
heldur en á íslandi (10,11). Slys voru óalgeng
ástæða ígræðslna samkvæmt rannsókninni en
alls voru þrjár ígræðslur gerðar beint eða
óbeint vegna slysa.
Gjafahornhimnur: I þeim tilfellum sem
gjafahornhimnur voru ferskar var tími frá
andláti gjafa til brottnáms hornhimnunnar
annars vegar og til ígræðslu hins vegar langt
undir viðmiðunarmörkum sem eru 12 tímar
fyrir hið fyrrnefnda (24 tímar ef augun eru
strax kæld) og 48 tímar fyrir hið síðarnefnda
(7). Mest liðu sex tímar frá andláti til brottnáms
hornhimnu og 18 tímar til ígræðslu. Astæðan
fyrir því að mun strangari tímamörk voru notuð
var sú að hérlendis er ekki til staðar tækjabún-
aður sem nauðsynlegur er til að meta ástand
gjafahornhimnanna. Vegna aukinna krafna um
gæði þeirra þykir nú nauðsynlegt að geta metið
innþekjuþéttni þeirra en fjárveiting til kaupa á
tækjabúnaði hefur ekki fengist. Því hafa allar
gjafahornhimnur sem notaðar hafa verið frá
maí 1992 komið frá Norræna hornhimnubank-
anum í Árósum. Þær eru geymdar í svokölluðu
líffærabaði (organ culture) og geymast í allt að
30 daga (7).
Kostirnir við augnabanka eru þeir að hægt er
að skipuleggja aðgerðir fram í tímann frekar en
að gera þær sem bráðaaðgerðir þegar gjafa-
hornhimnur falla til, hægt er að meta örveru-
mengun og innþekjuþéttni hornhimnanna og
möguleiki er á vefjaflokkun (7,10). Þessum
markmiðum mætti öllum ná með uppsetningu
skammtímahornhimnubanka á Islandi með
litlum tilkostnaði. Óvíst er hvort íslendingar
geti áfram búist við að fá gjafahornhimnur
erlendis frá þar sem skortur er á þeim í
heiminum (13,16).
Engin dæmi eru um það að smitsjúkdómar
hafi borist á milli manna með hornhimnum hér
á landi en erlendis eru skráð smit af hundaæði,
Jakob-Creutzfeldt sjúkdómi og lifrarbólgu B.
Hins vegar eru engin smit af völdum HIV
veirunnar með þessari leið skráð þótt vitað sé
að notaðar hafi verið hornhimnur úr HIV smit-
uðum gjöfum.
Fylgikvillar: Fylgikvillar í aðgerð voru
fátíðir. Óvarlegt er að draga ályktanir um tíðni
síðkominna fylgikvilla þar sem hornhimnu-
þegum var eingöngu fylgt eftir í eitt og hálft ár.
Sjónskerpa: Þegar meta á árangur horn-
himnuígræðslna koma ýmsir þættir til, svo sem
lifun, minnkun verkja og álit sjúklings. Þessir
þættir eru allir vandmetnir og erfiðara er að
tímasetja hvenær ígræðslan hefur brugðist
heldur en við ígræðslu flestra annarra líffæra
(2,17). Sú mælistika sem mest hefur verið
notuð er sjónskerpa eftir aðgerð og oft er miðað
við að sjónskerpa uppá 6/12 eða meira á
Snellen-töflu með bestu leiðréttingu sé góður
árangur.
Sex mánuðum eftir aðgerð var sjónskerpa
49% þeirra sem rannsóknin náði til 6/12 eða
betri og 18 mánuðum eftir aðgerð var hlutfallið
61%. I rannsókn De Cock sáu 46% augna 6/18
eða betur, í rannsókn Tseng og félaga sáu
48,2% 6/12 eða betur og í rannsókn Williams
og félaga sáu 43% 6/12 eða betur. I öllum þess-
um rannsóknum er miðað við bestu mældu
sjónskerpu eftir aðgerð en ekki eingöngu tvo
fasta tímapunkta eins og í þessari rannsókn.
f erlendum rannsóknum hefur komið í ljós
að bestur árangur hefur náðst hjá þeim sem
ígræðslur eru gerðar á vegna keilulaga horn-
himnu eða hrörnunarsjúkdóma en síðri hjá
þeim sem voru með hornhimnusýkingu sem
ástæðu aðgerðar eða aðra sjúkdóma þar sem
nýæðamyndun er mikil (1,7,10,11). Niðurstöð-
ur okkar samræmast þessu. Ef aðeins eru
skoðaðir þeir sem höfðu ábendingarnar arf-
genga blettótta hornhimnuveiklun, keilulaga
hornhimnu eða innþekjuhrörnun Fuchs kemur í
ljós að 79% þeirra sáu 6/12 eða betur sex
mánuðum eftir aðgerð og 82% 18 mánuðum
eftir aðgerð sem er mun betri árangur en fyrir
hópinn í heild. Samanlagt hlutfall þessara
ábendinga er 51% í þessari rannsókn en 30-
42,8% í rannsóknunum sem áður er vitnað til.
Þetta skýrir að nokkru leyti að árangur í formi
bættrar sjónskerpu er betri hérlendis en
erlendis.
HEIMILDIR
1. Anonymous. The Australian Corneal Graft Registry. Aust
N Z J Ophthalmol 1993; 21: 1-48.
2. Williams KA. Muehlberg SM, Lewis RF, Coster DJ. How
successful is corneal transplantation. A report from The
Australian Corneal Graft Register. Eye 1995; 9; 219-27.
3. Jónasson F, Oshima E, Thonar EJ-MA, Smith CF,