Læknablaðið - 15.07.1999, Qupperneq 11

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
601
Ætisár á íslandi
Sjúkdómur aldamótakynslóðar?
HildurThors’, Cecilie Svanes2, Bjarni Þjóðleifsson’
Thors H, Svanes C, Þjóðleifsson B
Trends in pcptic ulcer morbidity and mortality in
Iceland. Crowding, poor hygiene and the birth of
high risk generations
Læknablaðið 1999; 85:601-9
Introduction: A cohort pattem has been demonstrated
for ulcer mortality and perforation, pointing to a role
of early life factors, while only a period-related de-
crease has been observed in elective ulcer surgery
which reflects uncomplicated ulcer.
Objective: To study whether the susceptibility to
peptic ulcer disease is determined early in life, as
reflected in a cohort pattern consistent for all ulcer
manifestations.
Material and methods: All patients treated surgi-
cally for peptic ulcer (perforations 1962-1990; blee-
dings 1971-1990; elective surgery 1971-1990) and
all deaths from peptic ulcer (perforations and other
ulcer deaths 1951-1989) in Iceland. Age-speciftc in-
cidence and mortality were presented graphically by
year of birth (cohort) and by year of event (period).
The effects of cohort and period on incidence and
mortality were analysed by Poisson regression.
Results: Ulcer perforation and bleeding, incidence
and mortality, showed a rise and subsequent fall in
successive generations, with the highest risks obser-
ved in the subjects born after the turn of this century.
This was confirmed by statistical analyses showing
highly significant cohort effects (p<0.001) and no
period effects. A cohort pattern was similarly found
for elective ulcer surgery (p<0.001), also showing a
period-related decrease across age groups (p<0.001).
Frá 'lyflækningadeild Landspítalans, "lungnadeild Hauke-
land sjúkrahúsi, Bergen, Noregi. Fyrirspurnir, bréfaskipti:
Bjarni Þjóðleifsson lyflækningadeild Landspítalans, 101
Reykjavik. Netfang: bjarnit@rsp.is
Lykilorð: ætisár, rofsár, blæðing frá ætisárum, valaðgerðir,
dánartíðni, kynslóöaáhrif.
Conclusions: Ulcer complications, ulcer deaths and
uncomplicated ulcer were particularly common in
specific generations carrying a high risk of peptic ul-
cer throughout their lives. These were the genera-
tions with the highest prevalence of H. pylori anti-
bodies, the subjects born after the turn of the century
at a time of maximum crowding and poor hygiene in
Iceland due to migration from rural to urban regions.
Keywords: peptic ulcer perforation, peptic ulcer bleeding,
elective peptic ulcer surgery, peptic ulcer mortality, cohort
effects, early life factors, H. pylori.
Ágrip
Inngangur: Erfitt er að rannsaka faralds-
fræði ætisára (ulcus pepticum) þar sem engar
beinar upplýsingar eru til um tíðni þeirra. Helst
er stuðst við óbeinar upplýsingar eins og dánar-
tíðni og aðgerðatíðni við fylgikvillum og hafa
rannsóknir leitt í ljós að mjög breytileg tíðni er
milli fæðingarárganga. Þetta bendir til að um-
hverfisþættir snemma á ævinni ákvarði hvort
ætisár komi fram síðar á ævinni. Valaðgerðum
(elective operations) við ætisárum hefur fækk-
að mikið og hefur sú fækkum verið tengd tíma-
bilum en í okkar rannsókn er kannað hvort
fækkunin tengist einnig fæðingarárgöngum.
Markmið: Að kanna hvort áhrifa fæðingar-
árganga gæti á íslandi í ætisárum og fylgikvill-
um þeirra og ef svo er, að spá í þá þætti sem
kunna að valda slíku.
Efniviður og aðferðir: Allir sjúklingar sem
fóru í bráðaaðgerðir vegna rofsára (perfora-
tions) 1962-1990, blæðinga 1971-1990, valað-
gerða 1971-1990 voru skráðir svo og öll dauðs-
föll af völdum ætisára 1951-1989. Aldursbund-
in aðgerða- og dánartíðni var reiknuð og teikn-
uð fyrir 10 ára aldursflokka og 10 ára tímabil.
Áhrif fæðingarárganga og tímabila á aðgerða-