Læknablaðið

Årgang

Læknablaðið - 15.07.1999, Side 78

Læknablaðið - 15.07.1999, Side 78
660 LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85 Iðorðasafn lækna 113 Á erlendri grundu Það er sunnudagsmorgunn í Suður-Svíþjóð. Kyrrðin ríkir og vissri angurværð bregður fyrir þegar litið er til veðurs að gömlum íslenskum sið. Himinninn er grár, flatt landið er sveipað móðu og hvorki sér til sjávar né fjalla. Hvar er góða veðrið sem lofað hafði verið? Litfögur blómin á brúnum sólpallinum tárast til samlætis og svartur köttur sit- ur hryggur og starir út um gluggann. Þá bylur óþyrmi- lega í þakinu og í hugann kemur hending úr ljóði eftir einmana íslenskt skáld á er- lendri grundu: „Af hússins upsum drýpur erlent regn“. Hér er þó ekki ástæða til að vera einmana. Ljúftr tónar hljóma úr dönsku sjónvarps- tæki og fyrir augun ber blakt- andi kertaljós sem tendrað hefur verið hjá stórum hópi trúariðkenda í Taizé-klaustr- inu í Frakklandi. Lofgjörðar- söngur þessa dags er fjölþjóð- legur, ýmist sunginn á latínu, frönsku eða þýsku, og beðið er á ensku, spænsku, norsku, sænsku og finnsku fyrir þeim meðbræðrum sem búa við hörmungar, allt frá Kólumbíu í vestri til Kambódíu í austri, allt frá Irlandi í norðri að Súd- an í suðri. Alþjóðlegt umhverfí Afram má lýsa hinu alþjóð- lega umhverti. Undirritaður situr í þægilegum þýskum íþróttabúningi, við öfluga am- eríska tölvu og reynir að koma sænskri útgáfu ritvinnslukerf- isins til að birta bókstafi síns ástkæra, ylhýra máls. Ætlunin er svo að senda pistilinn óbrenglaðan um sænska sím- kerfið, inn á hið alþjóðlega Alnet, síðan um íslenska sím- kerftð og loks beint inn í tölvu Læknablaðsins. Og allt í einu tekst það. Komman límist við sérhljóðana á réttan hátt og þ, æ, ö og ð hoppa inn á skjáinn eins og ekkert sé sjálfsagðara. Það skilst í einu vetfangi hversu mikilvæg sjálfstæðis- baráttan er okkur. Hvort sem það er barátta við norska kónga, danska höndlara, alþjóðlegar tákna- töflur eða voldug amerísk stýrikerfi verða grunnhug- myndirnar alltaf þær sömu: Is- lendingar viljum við vera og íslensku viljum við tala og skrifa. Baráttan er ekki ein- göngu byggð á íhaldssemi og sérvisku. Baráttan snýst um það að viðhalda íslenskri auð- legð og byggja upp íslenska framtíðarsýn. Auðlegðin er tungan, sem tjáir hugsun okk- ar og viðheldur íslenskri menningu. Framtíðarsýnin er fullgild menningarleg og hug- myndafræðileg þátttaka í hinu fjölþjóðlega samfélagi. Ný tækni Hugsunin þarfnast tjáningar, tjáningin tungumáls og tungu- málið endurnýjunar. Ný þekking og tækni kalla á ný heiti, skiljanleg orð sem fljótt gefa til kynna hvað um er rætt. Þegar þekkingin verður til í er- lendum húsum er ekki von annars en að erlent regn drjúpi. Mjálmið í kettinum hljómar þó eins og hann hugsi á íslensku. Hann skynjar brátt að íslenskar vögguvísur og barnagælur geyma alla þá huggun sem þarf til að sænskur köttur gleymi rigningunni og geti horft með virðulegri ró á íslenskan texta birtast á amer- ískum tölvuskjá. Hann hefur engar áhyggj- ur af íslensk- um íðorðum eða útlendu tækni- máli. Hann trúir því ekki að ensk heiti séu nákvæmari eða hafi aðra og dýpri merkingu en þau íslensku. Það er eins og hann hafi fyrir löngu orðið fullviss um þá hugmynd skáldsins að íslenskan muni eiga sér orð „um allt sem er hugsað á jörðu“. Enginn getur séð fyrir hvert tæknin muni leiða okkur eða hverjar verði kröfur um mála- kunnáttu framtíðarkynslóð- anna. Draumurinn um eitt samskiptatungumál (esper- antó!) hefur ekki orðið að veruleika, en tölvu- og upplýs- ingatæknin opnar nýjar dyr. Fram eru komin forrit sem þýða einfaldan ritaðan texta af einu tungumáli á annað. Fyrst í stað frá orði til orðs og megináherslan verður lögð á að ný fræðiorð séu jafnóðum fyrir hendi. Gera má svo ráð fyrir að smáþjóðimar muni ekki lengi sætta sig við að þiggja fræðslu- og upplýsinga- efni á erlendu tungumáli. Þá koma kröfur um rétt textaskil úr vélrænum þýðingum, fullt samhengi og eðlilega upp- byggingu setninga. Líta má enn lengra og sjá fyrir sér forrit sem þýði talað mál á sama hátt. Samskiptunum verða þá engin önnur takmörk sett en þau sem hrein hugsun, skýr tjáning, orðaforði og þekking hvers einstaklings á blæbrigðum málsins setja þeim. Jóhann Heiðar Jóhannsson (netfang: johannhj@rsp.is)

x

Læknablaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.