Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Blaðsíða 53

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
53
varða, til leiðbeiningar. Eftirtalin atriði eru sett
fram sem innlegg í mótun grundvallarstefnu.
Markmið Læknablaðsins skulu vera þessi:
1. Að vera almennur en þó séríslenskur læknis-
fræðilegur upplýsingamiðill, sem birtir fræðiefni
um heilbrigði og hegðun sjúkdóma í íslensku sam-
félagi;
2. að vera vettvangur birtingar fræðilegs og
vísindalegs efnis frá íslenskum læknum og fyrir
þá;
3. að vera vettvangur fræðilegra skoðanaskipta
um læknisfræði og heilbrigðismál milli íslenskra
lækna innbyrðis og eins milli íslenskra lækna og
annarra.
Læknablað á hreinni
og ómengaðri íslensku
Eg hefði gjarnan viljað flytja langt mál urn
nauðsyn þess að íslenskir læknar geti talað og
skrifað um læknisfræðileg efni á íslensku, ekki
einasta við sjúklinga sína, almenning og yfirvöld,
heldur einnig og ekki síður hver við annan. Mikið
starf hefur verið unnið á vegum flestra ritstjórna
Læknablaðsins og, nú í seinni tíð, einnig að til-
hlutan Orðanefndar læknafélaganna, til þess að
þetta mætti verða. Ritstjórnir síðustu ára hafa
unnið undir því kjörorði: að íslenzka skuli allt
það, sem íslenzkað verður (14). Augljóst er að
spádómsorð Guðmundar Hannessonar í fyrsta
hefti Læknablaðsins hafa löngu ræst.
„Ganga má að þvísem vísu, að íslenskumönn-
um þyki ilt mál á ýmsu, er blaðið flytur. Lœknar
hafa vanist á að nota útlend nöfn á flestu og lesið
aðeins útlendar bœkur í sinni frœðigrein. Petta
veldurþví, að málið vill verða blandið, er rita skal
um þessi efni. Lifi blaðið lengi, mun það sannast
að málið batnar. “ (2)
Oft hefur íslenskan í Læknablaðinu þó átt erfitt
uppdráttar. I eldri blöðum má finna stöku greinar
á dönsku, frönsku, þýsku og ensku, auk greina
þar sem ekki hefur verið lögð sérstök rækt við
ástkæra ylhýra málið. Mjög ákveðnar gagnrýnis-
raddir hafa heyrst öðru hvoru.
„Lœknablaðið er þjóðarhneysa fyrir þá sök, að
það eittaf öllum íslenzkum fræðiritum fótumtreð-
ur móðurmálið okkar og misþyrmir því á allar
lundir, vœgðarlaust og samviskulaust. “ (15)
„Mér er vel Ijóst, að ósanngjamt er að krefjast
þess af hverjum óvöldum menntamanni, að hann
sé sérstakur kunnáttumaður á mál og stíl. En ein-
hverjar lágmarkskröfur verður að gera í þessu
efni, því að mál er mönnum ekki aðeins nauðsyn-
legt tœki til að geta talað og skrifað: fyrir neðan
einhver lágmarkstök á einhverju tungumáli er
mönnum meinað að geta hugsað á viðhlítandi
hátt. “ (16)
Ekki eru þó allir sammála íslenskunarstefnu
Læknablaðsins.
„Aukþess tröllríður íslenskun lœknisfrœðiheita
svo síðum blaðsins, að margar greinar eru nánast
óskiljanlegar. Astkœra ylhýra málið er okkur öll-
um mikilvœgt, en fyrr má nú rota en dauðrota. “
(17)
Sjálfur get ég að sumu leyti tekið undir það sem
fram kom í sendibréfinu. Lauslega athugað virð-
ist það svo að síðustu árin hafi kröfunni um „eitt
orð fyrir eitt hugtak“ (18) verið fylgt eftir af mikilli
festu, ef til vill svo mikilli að Læknablaðið sjálft
hefur ekki orðið sá frjói jarðvegur íðorðasmíða,
sem það ætti að geta verið. Þó skal ekki úr því
dregið að aðhald er nauðsynlegt og að samræming
fræðiorða dregur úr hættu á misskilningi.
„ 1 Læknablaðinu er leitast viðað skapa vettvang
til þess að setja efni fram á íslensku. Það erfrum-
skilyrði að geta tjáð á móðurmálinu það sem menn
lesa á erlendum málum, ella miðlast engin þekk-
ing. “ (7).
Hvernig hefur tekist?
I upphafi erindis lýsti ég þeirri skoðun minni að
Læknablaðið sé vísindarit, á hvorn veginn sem
orðið „vísindi" er skilgreint. Þakka ber fyrrver-
andi ritstjórum blaðsins fyrir það hvað vel hefur
tekist þrátt fyrir að ýmislegt megi gagnrýna. Það
virðist og stundum hafa verið erfitt hlutverk að
vera ritstjóri Læknablaðsins, en þó ef til vill ekki
alvont:
„ Við starfanum tók ég uppfullur af áhuga og
hugmyndum um stœrra, fjölbreyttara, betra og
glœsilegra blað. Slíkar hugmyndir hafa sjálfsagt
ríkt í kollum flestra þeirra, er við ritstjórn blaðsins
liafa tekið...Erfrá leið sótti á ritstjóra þreyta og
reyndist erfitt að halda uppi þeim afköstum, sem
náðust í byrjun..... Draumurinn um 12 hefti á
ári reyndist spilaborg og nógu erfitt varð að reyna
að standa við 6 hefti árlega...... Af reynslu
minni vil ég taka undir það viðhorf að skipta beri
um ritstjóra á 2-3ja ára fresti... Jafnan er af
nógu nýju blóði að taka og menn hafa gott af að
spreyta sig. Pað getur verið skemmtileg og dýrmœt
reynsla að stýra blaði. “ (19)
Sérstakar þakkir eru færðar Erni Bjarnasyni,
sem nú hefur látið af störfum sem ritstjóri og
ábyrgðarmaður Læknablaðsins eftir 17 ára starf.
Ahrif hans á blaðið eru mikil og augljós og von-
andi mun blaðið lengi að því búa.
Orð hinna fyrstu ritstjóra túlka væntanlega enn
í dag þær væntingar, sem læknar hafa til Lækna-
blaðsins.