Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Side 55

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
55
Henrik R. Wulff
Forgangsröðunin í
heilbrigðisþj ónustunni:
Læknisfræðileg forgangsröðun
Inngangur
Mér er ætlað að tala um læknisfræðilega for-
gangsröðun í heilbrigðisþjónustunni og ég hef val-
ið, að leggja út af umræðu í danska sjónvarpinu
fyrir tæpum hálfum mánuði. Þar komu tveir lög-
fræðingar og mælti annar með forgangsröðun, en
hinn á móti. Þá var þar umræðuhópur, sem í voru
stjórnmálamenn, læknar, hagfræðingur og svo
áheyrendur, sem áttu að vera fulltrúar almenn-
ings.
Fram komu margar ágætar röksemdir, svo sem:
*Allir menn eru jafn mikils virði.
*Við verðum að hafa „heilbrigðispakka“ fyrir
alla. Það sem umfram er, verður fólk að borga
sjálft.
*Við megum ekki mismuna gömlu fólki og fötl-
uðum.
*Allir eiga að hafa sama aðgang að heilbrigðis-
þjónustu.
*Það er almennt séð ósiðlegt að skipa í for-
gangsröð.
*Utreikningar á aldursstöðluðum lífsgæðum
geta verið gagnlegir.
*Allir eiga að njóta tækniframfaranna.
Auðvitað var rætt fram og aftur um þessar rök-
semdir, en sem sagt, menn komust hvorki lönd
eða strönd.
Þrjár spurningar
Vandamál tengd forgangsröðun eru fjölmörg
°g það er dæmigert, að til er fjöldi góðra rök-
semda, sem styðja mismunandi viðhorf. Hins veg-
ar komumst við ekkert áleiðis, ef við ekki komurn
skipun á umræðuna.
Þannig verður það verkefni mitt í dag, að
greina vandann stig af stigi. Auðvitað mun ég láta
í ljósi eigin skoðanir, en þær skipta ekki mestu.
Mikilvægust er hugtakagreiningin og uppbygging
umræðunnar.
Fyrst af öllu verð ég að reyna að skilgreina
vandann og vona að þið samþykkið þessa tilraun:
Með læknisfræðilegri forgangsröðun er átt við
ákvarðanir, sem miða að réttlátri útdeilingu tak-
markaðra úrræða innan heilbrigðiskerfisins. í
þessari skilgreiningu felast tvær ólíkar forsendur:
1. Sú fyrri fjallar um það sem raunverulega er til
staðar. Úrræðin eru raunverulega svo takmörk-
uð, að við getum ekki uppfyllt allar óskir. Væru
úrræði nægjanleg, væri engin ástæða til þess að
vera með forgangsröðun og umræðan þar af leið-
andi óþörf.
2. Hin forsendan fjallar um siðfræði. Séu úr-
ræði takmörkuð, skal þeim útdeilt réttlátlega.
Telji menn hins vegar, að ekki sé ástæða til að
leitast við að útdeila réttlátlega, er ekkert frekar
um að þinga.
Þessar tvær forsendur þarf að fjalla um, áður en
við getum byrjað umræðuna um það, hvernig
megi deila úrræðunum réttlátlega. Það getur
verið að þetta hljómi ósköp hversdagslega. Stað-
reyndin er hins vegar sú, að umræðan um for-
gangsröðunina er, að minnsta kosti í Danmörku,
gegnsýrð af því, að þátttakendurnir rugla saman