Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Blaðsíða 47

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
47
Jóhann Heiðar Jóhannsson
Læknablaðið sem vísindarit
Erindi á umræðufundi Læknablaðsins
og Námskeiðs- og fræðslunefndar
læknafélaganna um útgáfumál, föstu-
daginn 17. sept. 1993 á Hótel Loftleiðum í
tilefni af 75 ára afmæli Læknafélags ís-
lands.
Fyrst af öllu vil ég óska Læknafélagi Islands,
stjórn þess og aðildarfélögum öllum til hamingju
með 75 ára afmælið. Þá vil ég bera fram þakkir til
ritstjórnar Læknablaðsins og Námskeiðs- og
fræðslunefndar læknafélaganna fyrir það að efna
til þessa fundar um útgáfumál og einnig persónu-
legar þakkir fyrir það traust sem mér er sýnt með
því að fela mér framsögu á fundinum. Reyndar
fór það svo, eftir að undirbúningur erindisins
hófst, að mér fannst ég hlyti að vera í hlutverki
litla, gula sakleysingjans sem alltaf sagði; „Það vil
ég!“ eftir að allir hinir höfðu sagt: „Ekki ég, ekki
ég!“
Inngangur
Mér var falið að fjalla um Læknablaðið sem
visindarit. Fyrstu viðbrögð nefndarmanns úr
Orðanefnd læknafélaganna eru þau að gera til-
faun til að skilgreina orðin og afmarka hugtökin,
sem felast í titli erindisins. Um fyrsta orðið má
se&ja þetta:
Læknablaðið er tímarit, sem gefið hefur verið
ut af íslensku læknafélögunum reglubundið síðan
1 janúar 1915. Heiti blaðsins er gagnsætt, að því
leyti að það ber með sér fyrir hverja eða hverra
það er, en ákveðni greinirinn virðist gefa í skyn að
þetta blað sé hið eina á íslandi, sem ætlað er
lasknum.
Um síðasta orðið í titlinum má svo segja þetta:
Fleirtöluorðið vísindi merkir, í víðum skilningi,
íræði eða fræðigrein (t.d. læknavísindin) og nær
því gjarnan yfir hvers kyns umfjöllun um við-
fangsefni ákveðinnar fræðigreinar.
Orðið vísindi, í þrengri skilningi, er eingöngu
notað um: athugunanir eða rannsóknir, svo-
nefndar vísindarannsóknir, sem gerðar eru með
hinni „vísindalegu aðferð". það er að segja á sér-
staklega kerfisbundinn og óhlutdrægan hátt til að
sannprófa fræðilegar tilgátur og til að afla nýrrar
þekkingar í fræðigrein.
Titilinn „Læknablaðið sem vísindarit" má því
túlka á tvo vegu, annars vegar gæti verið átt við:
„Læknablaðið sem almennt fræðirit í læknis-
fræði“, en hins vegar gæti einnig verið átt við
„Læknablaðið sem vísindalegt rannsóknarit í
læknisfræði". Það skiptir nokkru máli fyrir þá,
sem ætla að skiptast á skoðunum um ágæti eða
ókosti Læknablaðsins, að gera sér grein fyrir þess-
um merkingarmun þegar orðið „vísindi" er not-
að.
Hafi titillinn verið hugsaður sem spurning, þá
er óhætt að svara spurningunni játandi þegar í
stað. Læknablaðið er vísindarit!, hvor merkingin
sem notuð er. En látum ekki þar við sitja, spyrjum
að bragði: „Hvers konar vísindarit er Læknablað-
ið?“ og „Hvers konar vísindarit á það að vera?“
Brot úr sögu Læknablaðsins
Læknablaðið kom fyrst út í janúar árið 1915 og
var þá gefið út af Læknafélagi Reykjavíkur, sem
orðið var sex ára gamalt. Fyrsta íslenska lækna-
blaðið var þó nokkru eldra. Guðmundur Hannes-
son, þá læknir á Akureyri, síðar prófessor, hand-
skrifaði og fjölritaði, árin 1901-1904, blað fyrir
lækna á Norðurlandi, sem hann nefndi „Lækna-
blaðið“. Hann er sagður hafa hætt útgáfunni
vegna áhugaleysis annarra lækna (1). Síðan liðu 10
ár án blaðs, en ekki endilega án áhuga.
Stofnun læknablaðs var rædd á félagsfundum í
Læknafélagi Reykjavíkur árið 1914, væntanlega
mest að undirlagi Guðmundar Hannessonar.
Bréfleg skoðanakönnun meðal lækna fór fram í
desember 1914 og leiddi hún í ljós að flestir voru
þeir samþykkir útgáfu læknablaðs og þeirri skuld-
bindingu að skrifa í blaðið fréttir af heilsufari í