Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Blaðsíða 61

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
61
salmónella og vinnustaðirnir aðlaðandi. Við
verðum nefnilega að hafa í huga, að mestu fram-
farirnar í heilbrigði þjóða eigum við einföldum
frumforvörnum að þakka.
Þá þarf einnig að vera til virk meðferð lang-
vinnra sjúkdóma, einkum ef meðferðin tryggir
lífsgæði í mörg ár. Insúlínmeðferð við sykursýki
er gott dæmi um slíkt.
Síðust á forgangslistanum er svo sú meðferð,
sem ekki tryggir fullan bata og ekki tryggir eðli-
lega lífslengd.
Umræða í samfélagi hinna ríku
Þegar við horfum á þennan hátt til framtíðar,
erum við reiðubúin að huga að líkunum á því, að
við fáum tiltekna sjúkdónta og tengja það kostn-
aðinum við að meðhöndla þá. Svo þurfum við líka
að minnast þess, að það þurfa að vera til peningar
í aðra gagnlega hluti, eins og vegi og bókasöfn.
Með þetta í huga er sanngjarnt að viðurkenna, að
innan þessa heilbrigðiskerfis, sem verið er að
byggja upp, verði ekki hægt að nýta hverja nýjung
í líffæraflutningum og það verði ekki sjálfgefið, að
sérhver ný og kostnaðarsöm tækni verði tekin
upp.
Þessi umræða fjallar að sjálfsögðu um rík sam-
félög, án þess að það væri tekið fram berum orð-
um, eins og til dæmis Danmörku og ísland, þar
sem við höfum næstum ráð á þessu öllu, en þau
eru mörg löndin, þar sent menn komast ekki langt
niður forgangslistann.
Samt er gott að hafa listann í huga, þegar við
hugsum um ástandið á Norðurlöndum. í Dan-
mörku höfum við lagt niður svo mörg hjúkrunar-
heimili fyrir aldraða, að mér finnst að við séum að
komast að mörkum þess, að grunnkröfum um
viðeigandi meðferð og mannsæmandi umönnun
sé fullnægt. Ég nefndi fyrr langan biðtíma eftir
hryggþófaaðgerðum og það er einmitt dæmi um
brot á meginreglunni um skjóta meðferð við bráð-
um sjúkdómi.
En við megum heldur ekki gleyma stundarhorf-
inu: Ef hraustur maður, sem telur að ekki sé
ástæða til að beita mjög dýrri meðferð á sjaldgæfa
sjúkdóma, fær nú einn þeirra, þá er eðlilegt að
hann skipti um skoðun. Hér erum við aftur farin
að tala um það, að vega eina skoðun gegn annarri.
Ef við hugsum vandamálin á þennan hátt, er ef
til vill freistandi að komast að þeirri niðurstöðu,
að enga lausn sé að finna og að við getum alveg
gefið það upp á bátinn að raða kostum innan
heilbrigðisþjónustunnar í nafni réttlætisins. Þetta
held ég nú samt að sé of mikil bölsýni. Ég trúi því
statt og stöðugt, að langflestir Norðurlandabúar
hafi mætur á opinbera heilbrigðiskerfinu og þó
svo þeim hætti sumum við að taka hliðarspor í
nafni einkahyggju, sé þeim vel ljóst, að þeir fá
ekki tryggt betra öryggi, þó teknar yrðu upp
frjálsar tryggingar.
Víðfeðmt, íhugult jafnvægi
Það mikilvægasta er þó, að gera sér grein fyrir
því, að engar auðveldar lausnir eru til, og vand-
ann verður að leysa hverju sinni með gaumgæfi-
legri greiningu og pólitískum ákvörðunum. Það
verður ávallt að taka tillit til andstæðra sjónar-
miða og lausn siðfræðilegs vanda verður aldrei
annað en það, sem nefnt hefir verið víðfeðmt,
íhugult jafnvægi (2).
Þegar við fáumst við siðfræðilegt vandamál,
verðum við að ganga út frá eigin siðfræðilegu
innsæi, þekkingu okkar á því hver vandinn raun-
verulega er og á reynslu okkar úr starfi.
Síðan þurfum við að grannskoða vandann, til
þess að laða fram öll siðræn sjónarmið, sem taka
verður tillit til og það er hér sem meginreglurnar
koma til sögunnar.
Við verðum að taka tillit til jafnréttis og til
þarfa, en við megum ekki alveg gleyma verðleik-
unum. Við verðum að kanna þarfirnar út frá
framtíðarhorfum og út frá kröfunni um þjónustu
hér og nú og vega hvert þessara horfa gegn öðru.
Endanlega verðum við að samprófa innsæi okkar
og mat annars vegar og grunnhorf okkar við
manninum og samfélaginu hins vegar.
Hugsanlegt er, að í byrjun verði þetta næsta
óskipulegt, en þá verðum við að ræða málið fram
og til baka af einu þrepi á annað, þar til komið er á
víðfeðmt, íhugult jafnvægi. Það eykur líkurnar á
því að samkomulag náist í hlutstæðum tilvikum.
Það er engin önnur lausn til en sú, að rekja
kerfisbundið alla þætti og taka síðan nauðsynleg-
ar ákvarðanir.
Það er nefnilega ekki nægilegt að hafa umræður
í sjónvarpinu, þar sem öllum vandamálunum er
blandað í einn pottrétt.
(Örn Bjarnason íslenskaði)
Heimildir
1. Bjarnason Ö. Siöfræöi og siöamál lækna. Reykjavík: Iöunn,
1991:100-5.
2. Wulff HR, Rosenberg R, Petersen SA. Heimspeki læknis-
fræöinnar — kynning. Reykjavík: Iðunn, 1991:179-80,190.