Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Blaðsíða 56

56
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
þremur mismunandi spurningum og það var ein-
mitt það, sem gerðist áðurnefnt kvöld í danska
sjónvarpinu.
Þessar eru þá spurningarnar:
1. Eru úrræðin takmörkuð (eða þurfa þau að
vera takmörkuð)?
2. Ber okkur að stefna að réttlátri útdeilingu?
sé svarið játandi við báðum, spyrjum við næst:
3. Hvernig tryggjum við réttláta útdeilingu tak-
markaðra úrræða?
Ég mun fjalla um spurningarnar hverja fyrir sig,
og byrja á þeirri fyrstu:
Eru úrræðin takmörkuð eða þurfa
þau að vera takmörkuð?
Til eru þeir, sem svara þessu neitandi og ég
mun rekja þær röksemdir, sem oftast eru fram
settar. En fyrst verð ég að láta þess getið, að við
erum ekki að tala um siðfræði, heldur aðstæður
eins og þær eru.
I fyrsta lagi eru þeir til sem halda því fram, að
úrræðin þurfi alls ekki að vera takmörkuð. Við
þurfum bara aö veita dálítið meiri peningum í
heilbrigðiskerfið.
Ég viðurkenni, að þessi röksemd heyrist ekki
eins oft núorðið, þar sem flestum er orðið vel
ljóst, að útgjöld geta ekki stöðugt aukist.
Það þýðir hins vegar ekki, að heilbrigðiskerfið
hafi ekki þörf fyrir meiri fjármuni. f>að myndi
ekki leysa vandann, en á vissum sviðum spörum
við of mikið í Danmörku. Til dæmis á þetta við
um það svið lyflækninga, sem veit að gömlu fólki.
Síðan eru til þeir stjórnmálamenn, sem halda
því fram, að það verði bara að hagræða enn og
meira. Ég held það væri af hinu góða, ef við
kæmumst heldur lengra áleiðis á þessari braut, en
í Danmörku rennum við oft með hausinn undir
okkur beint á múrvegg stéttarfélaganna. Hér hefi
ég sérstaklega í huga vinnuaðstöðu yngri lækna,
sem er mjög ógiftusamleg í víðara samhengi.
Við eigum við annan hagræðingarvanda að
stríða í Danmörku, sem ég veit ekki hvort þið
kannist við hér á landi. Hann felst í því, að í
heilbrigðisþjónustunni eru menn fastir í því að
sýna góða útkomu í bókhaldinu. Ömtin vilja
spara á sjúkrahúsunum. Það gera þau án tillits til
þess, að kostnaðurinn kemur stundum enn harðar
niður á öðrum sviðum samfélagsins. Dæmi um
þetta eru þeir sjúklingar með bakverki af völdum
hryggþófahlaups, sem verða að bíða mánuðum
saman eftir því að komast í skurðaðgerð. Þetta
geta verið sjálfstæðir atvinnurekendur, sem verða
gjaldþrota vegna þessa eða launþegar, sem fá
sjúkradagpeninga frá hinu opinbera. Hér mætti
spara peninga, væri hugsað um samfélagið allt, en
ekki einungis um fjárhagsáætlun sjúkrahússins.
Þá heyrist sú röksemdafærsla, að ný tækni geti
leyst vandann.
Bráðum eigum við að geta meðhöndlað flesta
skurðtæka sjúkdóma í gegn um göt á stærð við
hnappagat. Sjúklingarnir koma að morgni og fara
heim sama dag, þannig að við getum fjarlægt dýr
sjúkrarúm! Að sjálfsögðu vona ég, að þróunin
gangi í þessa átt, en við megum ekki gleyma því,
að það mun einnig koma fram ný og dýr tækni,
svo sem ofur-segulsneiðmyndtækni og nýþróuð
dýr lyf til þess að meðhöndla ósköp venjulega
sjúkdóma. Ný tækni mun bæði spara peninga og
auka útgjöldin, ef til vill fremur hið síðara.
Þetta leiðir okkur eðlilega að næstu röksemda-
færslu, sem ég hefi meiri trú á. Hún gengur út á
það, að við notum óþarflega mikið fé í lyf og dýra
greiningartækni. Við tökum okkur allt of margt
fyrir hendur, án þess að vita hvort það hafi æski-
leg áhrif eða ekki. Ég held að við gætum sparað
verulega, ef við beindum kröftum okkar að
þrennu:
1. Hefðbundnum stýrðum meðferðarprófun-
um, til þess að kanna áhrifin af'lækningastarfsem-
inni.
2. Safngreiningu (meta-analysis), er miðar að
því að fá samræmt yfirlit yfir þá þekkingu. sem
tiltæk er.
3. Verkefnum á sviði gæðatryggingar, til þess
að stuðla að því, að læknar beiti þeirri þekkingu,
sem við ráðum yfir.
Vísindaleg hugsun og trygging gæða
En ég verð að játa, að það er erfið ferð að feta
þennan stíg og fyrir því eru að minnsta kosti tvær
ástæður:
í fyrsta lagi fá læknar ekki sérlega mikla þjálfun
í að hugsa rétt um vísindi eða gæðatryggingu.
í öðru lagi lifum við í neyslusamfélagi, sem
einkennist af óvandlátri heimspeki vaxtarins.
Neysla og vöxtur teljast af hinu góða, hvað sem
það svo er sem neytt er eða vex. Það er torvelt að
einangra heilbrigðisþjónustuna frá þessari vaxtar-
hugsun á alþjóðavettvangi og það er þungsótt að
hindra það á Norðurlöndum, að tekin sé upp
ónauðsynleg tækni, þegar henni er beitt í öðrum
löndum.
Að síðustu er það svo afstaða fólksins, það er
að segja horf manna við sjúkdómi og heilbrigði í
menningu okkar. Ég hitti til dæmis marga sjúk-
linga með óþægindi frá ertum ristli, svo sem harð-
lífi og innantökur og það getur verið býsna óþægi-
legt fyrir þá, þó góðkynja sé. Samt finnst mér
sjúklingarnir ganga einum of langt, þegar þeir