Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
51
kannanir fóru fram. að á huga minn leitaði spurn-
mgin: Fyrir hverja eru greinarnar skrifaðar?
Greip ég þá til þess ráðs að kanna aftur greinar
arsins 1992 með þá spurningu í huga. Niðurstaðan
sést í töflu III. Rétt er að benda á að matið er
huglægt og hugsanlega bjagað af mínum eigin
áhugasviðum, þó af fullri einlægni hafi það verið
unnið.
Ekki skal gert lítið úr því að íslenskir læknar
hafi þörf fyrir að koma fræðilegum ritverkum sín-
um og rannsóknaskýrslum á framfæri. Lækna-
blaðið á einmitt að vera vettvangur íslenskra
lækna. Séu gæðakröfur í heiðri hafðar þarf ekki
að hafa áhyggjur af því að stöðugt sé verið að birta
léttvægt efni, sem ekki fáist birt annars staðar.
Hins má þó spyrja: Hverjum er ætlað að lesa
greinarnar í Læknablaðinu? og; hverjir lesa þær?
Hlutverk læknablaðsins,
fræðilegt — félagslegt
I upphafi var því slegið föstu að Læknablaðið
hefði bæði fræðilegu og félagslegu hlutverki að
gegna. Það hefur síðan margoft verið ítrekað, til
dæmis á árunum eftir 1972 með þeirri ráðstöfun
að hafa ritstjóra blaðsins tvo, annan tii að sjá um
fræðilega efnið og hinn til að sjá um það félagslega
(6). Síðufjöldi sá, sem lagður var undir félagslegt
efni á þessum tíma (myndir 2 og 4), bendir til þess
að síðarnefnda hlutverkinu hafi verið sinnt af
fullri alvöru. Árið 1983 var þessurn tveimur aðal-
hlutverkum Læknablaðsins svo skipt, þegar
Fréttabréf lækna kom út í fyrsta sinn, en þar
skyldi hinu félagslega hlutverki sinnt og hið gamla
og hefðbundna Læknablað að mestu helgað fræð-
unum. Virðist það hafa gengið eftir.
Fræðilegt hlutverk Læknablaðsins felst meðal
annars í því að birta og varðveita séríslenskt efni,
það er að segja upplýsingar um útbreiðslu og
hegðun sjúkdóma á íslandi og rannsóknaniður-
stöður tengdar þeirn. Þetta sjónarmið er greini-
*ega í heiðri haft hjá ritstjórn Læknablaðsins.
„Sérhverjum höfundi er frjálst að velja birting-
arstaðfyrir eigin skrif. Eigi efni erindi á alþjóðleg-
an markað er sjálfsagt að reyna að koma þvíþang-
cð. Hlutverk Lœknablaðsins er hins vegar að birta
séríslenskt efni. “ (7)
Ekki er síður nauðsynlegt að gerð sé grein fyrir
arangri íslenskra lækna á sviði þjónustulæknis-
fræði. Siðareglur lækna banna að vísu að þeir
auglýsi þjónustu sína, en það bann ætti hvorki að
utiloka óhlutdrægar frásagnir af árangri þeirrar
meðferðar, sem beitt er á hverjum tíma, né
hreinskilnar umræður um kosti og galla mismun-
andi meðferðarmöguleika.
„Skurðlceknum, eins og öðrum lœknum, ber
skylda tilþess að gera greinfyrir árangri lœknisað-
gerða sinna ... Einnig er bráðnauðsynlegt að
upplýsa aðra lœkna um árangur og á hvaða deild-
um honum sé náð. Heilbrigð og fagleg samkeppni
kemur sjúklingum örugglega til góða. “ (5)
í þriðja lagi felst fræðilegt hlutverk Lækna-
blaðsins í því að vera vettvangur þess, sem ís-
lenskir læknar vilja láta frá sér fara um fræðistörf
sín eða vísindarannsóknir, og vettvangur þjálfun-
ar í birtingu fræðigreina. Ég hef leyft mér að kalla
þetta hlutverk Læknablaðsins það að vera „æf-
ingavöllur landsliðsins", en landsliðsmennirnir
eru þeir, sem fara til keppni á erlendri grundu.
Einnig þetta er þegar í heiðri haft hjá ritstjórn.
„í annan stað liafa lœknar getað nýtt Lœkna-
blaðið til að öðlast þjálfun í ritun greina. Það er
ekki síst að þakka aukinni vinnu ritstjórnar við
gagnrýni og leiðbeiningar til höfunda. Okkur hef-
ur tekist að koma á virku kerfi ritdómara og fyrir
bragðið geta höfundar tamið sér vinnubrögð sem
gerirþá gjaldgenga á alþjóðlegum vettvangi. “ (7).
í fjórða lagi getur Læknablaðið verið formlegur
vettvangur skoðanaskipta um íslenska læknis-
fræði og lækningar. Fræðileg skoðanaskipti eru
reyndar sjaldgæf í Læknablaðinu, en þau mætti
efla, til dæmis með því að gefa kost á birtingu
lesendabréfa eins og gert er í mörgum erlendum
ritum. Svo virðist sem Fréttabréf lækna hafi að
nokkru leyti tekið við þessu hlutverki (9), ef til vill
vegna þess hve langan tíma það tekur að fá efni
birt í hinu hefðbundna blaði.
í fimmta lagi gæti Læknablaðið verið vettvang-
ur fræðilegrar upprifjunar og hagnýtrar fræðslu
með því að birta reglulega yfirlitsgreinar um sjúk-
dóma, sjúkdómsgreiningar og lækningar. Ein nið-
urstaðan úr könnun minni á efni Læknablaðsins
1992 (tafla II) var sú að slíkar yfirlitsgreinar
skorti. Ljóst er þó að ritstjórninni er mikill vandi á
höndunt vegna fjölda sérsviða og sérgreina.
Ástæða er til að benda aftur á nokkra efnisflokka
sem tíðkuðust í fyrstu árgöngum blaðsins, til
dæmis flokkinn „Ur útlendum bókum og blöð-
um“ og flokkinn „Smágreinar og athugasemdir.“
Hvert á þá efni Læknablaðsins
að vera?
Æskilegt er að Læknablaðið geti sinnt þörfum
sem flestra íslenskra lækna, en það er greinilega
enginn leikur. Samkvæmt Læknaskrá Landlæknis
(8) eru sérgreinar og undirsérgreinar íslenskra
lækna nú um 80 talsins. Sérgreinar með 10 lækn-
um eða fleiri eru taldar 23. Mannflesta sérgreinin
er heimilislækningar, en þar eru sérfræðingar 110.