Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Blaðsíða 34

34
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
gert til þessa og er ein af orsökum þess að hinn
öflugi flokkur ungra lækna í biðstöðu úti í heimi
telst frekar vandamál en auðlegð.
Oft er vísindalegri aðferð og húmanisma í lækn-
isfræði teflt fram sem andstæðum. Talað er um
læknislist þar sem vísindum sleppir við rúmstokk-
inn. Ymsir höfundar og fræðimenn hafa bent á að
þessi skipting sé ekki endilega rökrétt heldur reist
á óeðlilega þröngri skilgreiningu á því hvað séu
vísindi, hvað sé vísindaleg aðferð og í reynd sé
mikil þörf fyrir vísindalega ögun í hinum gífurlega
mikilvæga mannlega samskiptaþætti, sem er
miðpunktur, upphaf og endir hvers fundar sjúk-
lings og læknis. Reyndar er hér hvorki ný hugsun
né frumleg á ferðinni. Liðin eru 83 ár síðan Abra-
ham Flexner sagði í skýrslu sinni sem fyrr er getið,
að enginn raunverulegur munur væri á aðferð og
hugsunarhætti vísindamanns og góðs klínikkers
og báðir notuðu sama grundvallartækið, vinnutil-
gátuna. Þessi voru hans óbreytt orð í lauslegri
þýðingu: „Vísindarannsóknir og skynsamleg
lœknisþjónusta nota nákvœmlega sömu tœkni. Til
að geta beittþeirri tœkni, hvort sem er írannsókn-
um eða læknisstörfum, verður lœknaneminn aðfá
þjálfun í að beita ályktunargáfu sinni og rökvísi.
Fagleg hœfni, byggð á vísindalegri aðferð, mun
síðan hafaþau áhrifað sérhvert viðvik ístarfi mun
verða þáttur í stöðugri og endalausri menntun
lœknisins. “
Þetta voru orð Abrahams Flexner árið 1910. Á
okkar tímum hefur George Engel kveðið sér
hljóðs með hressilegum hætti um þessi mál, en
hann starfar við háskólann í Rochester í New
York fylki þar sem ýmsir kollegar hér í salnum
hafa stundað sitt framhaldsnám. í erindi árið 1986
hélt Engel því fram að þessi skilningur Flexner
hafi enn ekki unnið sigur. Að vísu hafi sprottið
upp vel menntaðir og hæfir vísindamenn í lækna-
stétt en fáir vísindlegir læknar. Hann gerir grein-
armun á þessu tvennu: á ensku physician scientist
og scientific physicicians. Hinir fyrrnefndu geta
sinnt hinum mannlega þætti óaðfinnanlega, við
rúmstokk, á stofu eða hvar sem er, en grundvall-
aratriði í skilgreiningu hans er að þessir mannlegu
eiginleikar byggist á mannkostum, reynslu og inn-
sýn en ekki vísindalegum grundvallaratriðum sem
unnt sé að skilgreina og prófa á kerfisbundinn
hátt. Hann auglýsir eftir nýju læknisfræðilegu-
vísindalegu módeli með þessum orðum: „Það er
brýn þörffyrir víðtækara vísindlegt módel í lœkn-
isfrœði, módel sem beitir vísindalegri aðferð á hin-
um húmanistísku sviðum lœknisfrœðinnar. Þá
fyrst mun hin ósanna aðgreining vísinda og húma-
nisma í lœknisfrœði liða undir lok. “
Þannig eru kröfur um vísindalega nálgun lækn-
isfræðinnar víðtækar og óumflýjanlegar. Og þær
ná ekki aðeins til lífvísinda þar sem þekkingin
eykst með ógnarhraða , heldur einnig til heil-
brigðiskerfisins, skipulags og framkvæmdar heil-
brigðisþjónustu og jafnvel til hinna mannlegu
samskipta milli sjúklings op læknis, sem eru kjami
heilbrigðisþjónustunnar. Á öllum þessum sviðum
er rannsókna þörf og kennslu á þessum sviðum
má ekki slíta úr samhengi við rannsóknirnar,
þekkingarleitina sjálfa.