Kjarninn - 12.12.2013, Síða 77

álit
nokkur orð í viðbót um
póstmódernisma og pólitík
Bárður Halldórsson skrifar síðari
grein sína um póstmódernisma
í
slenskir jafnaðarmenn lögðu meir og meir eftir því
sem leið á 20. öldina upp úr félagslegum lausnum á
vanda láglaunafólks, svo sem verkamannabústöðum,
lífeyris- og orlofsgreiðslum, og nálguðust Sjálfstæðis-
flokkinn verulega þegar þeir náðu saman um öflugt
séreignahúsnæðiskerfi á Viðreisnarárunum, en þá náðu
saman framsæknustu og hófsömustu öfl beggja þessara
flokka og leiðin virtist þá um stund vera greið til fyrirheitna
landsins um afnám sérréttinda, skömmtunar lífsgæða og
einokunar sem ævinlega leiðir til og slæst í föruneyti með
lénsveldinu.
Gert út á ótta
Svo kom goðsagan til sögunnar. Lífseigasta goðsaga allra
tíma er alltaf sú sama eða tilbrigði við hið sama: Lífsgæð-
um okkar er ógnað, tilveru okkar er ógnað og við verðum
að grípa til harkalegra aðgerða. Gert er út á óttann um
afkomuna. Í fornum samfélögum var þessi goðsaga oft
byggð á ótta við nágranna, ótta við náttúruöflin – ótta við
guðina. Þessi saga er klædd í ýmsan búning eftir því á hvaða
þróunar stigi samfélagið er. Upp úr 1970 komst í tísku meðal
náttúruvísinda manna sú kenning að allar auðlindir væru
á þrotum. Hér á landi varð aflabrestur eins og verið hefur
hér á landi alltaf öðru hvoru eins lengi og heimildir ná til.
Íslendingar tóku þá að reyna að stýra fiskveiðum með ýmiss
konar höftum – sóknarstýringu og reglum um lengd og
búnað fiskiskipa. Svo datt mönnum í hug það snjallræði að
úthluta hlutdeild í óveiddum fiski – kvótinn varð til – í fyrstu
var hann bundinn við afla liðinna ára og úthlutað árlega
samkvæmt tillögum fiskifræðinga. Síðan kom svo gjafa-
kvótinn – hinn framseljanlegi veiðiréttur sem um leið varð
andlag til veðsetningar. Þá varð fjandinn laus. Ástæðulaust
er að rekja þá sögu, en í stuttu máli sagt: Allt byrjaði með
kvótanum sem náði hámarki með hruninu. Hér verður aðeins
drepið á áhrifin á siðferðið – áhrifin á stjórnmálin – áhrifin á
hina pólitísku hugsun á Íslandi.
Baráttusamtök fyrir sérhagsmunum
Flokkur allra stétta – flokkurinn sem harðast hélt fram rétti
allra til bjargálna, markaðsfrelsinu og frels-
inu til athafna – flokkurinn sem hampaði
hinum allslausu sem börðust til auðlegðar –
á la Einar Guðfinnsson og Haraldur Böðvars-
son – varð nú baráttusamtök fyrir sérhags-
munum, einkaleyfum og lögverndun gegn
markaðsbúskap! Ekki mátti setja kvótann
á uppboð, ekki mátti setja reglur um frjáls
markaðsviðskipti í sjávarútvegi – heldur
skyldu öll viðskipti í sjávarútvegi bundin
innan fámenns hóps. Það er hollt að hafa í
huga að þær breytingar sem gerðar voru til
markaðsbúskapar í útflutningi sjávarafurða
voru ekki að frumkvæði Davíðs Odds sonar
eða annarra af foringjum Sjálfstæðis-
flokksins; Jón Baldvin Hannibalsson á þar einn allan heiður
og þegar saga þessara ára verður skrifuð verður honum skip-
aður miklu hærri sess en hinna lágstigu frjálshyggjumanna
sem hafa kennt sig við Eimreiðina en eiga ekkert sameigin-
legt með henni – miklu nær væri að kenna þá við hægfærar
skreiðarlestir fyrri tíma sem fluttu píningsgróða landeigenda
upp í næringarlausar sveitirnar þar sem afturhaldið sat og
lagði á ráðin um hvernig hægt væri að koma sem flestum upp
á kóngsins brauð með hörðum dómum fyrir litlar sakir.
rannsóknarefni
Það er reyndar stórmerkilegt rannsóknarefni og hlýtur
fyrr eða síðar að verða viðfangefni sagnfræðinga, hvernig
Alþýðu flokkurinn undir forystu Jóns Baldvins kemur á
frjálsræði í verslun með sjávarafurðir og síðast en ekki sízt
hljóta menn að velta því fyrir sér hvað hefði gerst ef Jón
Baldvin hefði ekki gert út á þorsta Davíðs Oddssonar til valda
og keypt stuðning hans við evrópska efnahagssvæðið sem
er grundvöllur allra framfara á Íslandi síðustu 20 árin hvort
heldur sem er á sviði mannréttinda, velferðar, efnahagsmála
eða samgangna og hefur þannig í rauninni orðið jafnvel
farsælla Íslendingum heldur en 12 ára Viðreisnarstjórnin
og skal þó hvergi dregið úr stuðningi undirritaðs við hana.
Líklega verður sú fórn Jóns Baldvins (hann fórnaði forsætis-
ráðherrastólnum fyrir málstaðinn) færð á spjöld íslenskrar
sögu sem algert einsdæmi og kannski verður það ásamt
einurð hans og dirfsku í baráttu Eystrasaltsríkja fyrir frelsi
glæsilegasta afrek íslensks stjórnmálamanns á 20. öld. Þetta
er verðugt rannsóknarefni fyrir unga sagnfræðinga.
endurskrifa söguna
Mér kemur reyndar stundum í hug saga af Gerd von Rund-
stedt sem átti að hafa við undirbúning innrásarinnar í Frakk-
land í upphafi seinni heimsstyrjaldar sópað burtu landa-
kortum í stórum skala sem sýndu Frakkland í smáatriðum og
öskrað á herforingjaráðið: Látið mig hafa kort í lágum skala
– ég vil hafa yfirsýn! Þetta mættu menn gjarnan hafa í huga
og fara að endurskrifa söguna með tilliti til þess að flestir
eru fyrir nokkuð löngu komnir út úr torfbæjunum og engin
þörf að skrifa Íslandssöguna, sakbitinn með brjóstið fullt af
trega vegna svika við sveitina eins og skáldin á 4. og 5. áratug
síðustu aldar. Hvort tveggja er nauðsynlegt – að hafa nærsýn
og yfirsýn. Yfirsýn má ekki glatast. Menn mega ekki gleyma
sér við að rýna ofan í þúfurnar. Það þarf líka
að sinna gróðurhverfunum!
En víkjum þá aftur að pólitík á Íslandi.
Nú eru að festast í fylgi nýir flokkar – Björt
framtíð og Píratar. Enn virðist Sjálfstæðis-
flokkurinn ekki ná því að brjóta af sér
helfjötra hagsmunanna. Þar veldur mestu
að þar hefur ekki verið unnið að skilgrein-
ingum og aðeins örfáir þingmenn þar sem
virðast hafa skoðanir (BN, VB) og þora að
tala fyrir þeim. Sjálfstæðismenn standa nú
frammi fyrir því að þurfa að svara því fyrir
hvaða fólk þeir vilja berjast, hvort þeir vilji
festa sig sem málsvara sértækra lausna fyrir
sérhagsmuni, verja einokun og hafna frelsi til athafna – með
öðrum orðum hlaupa undan gunnfána frelsis og híma undir
hatti kvótagreifanna – hvort þeir ætli að verða frjálslyndur
flokkur opins hagkerfis eða lítið samfélag afturhaldsfólks
sem ekki ætlar að standa lengur með litlum manni
sem setur mótor í bát og breytir gangi sögunnar...
lítill sértrúarsöfnuður
VG er sömuleiðis að festa sig sem lítill sértrúar-
söfnuður utan um gömul trúarbrögð og hefðir í
bland við afdalahyggju og hefur í rauninni ekki
upp á neina hugmyndafræði að bjóða nema ein-
hvers konar blöndu af blessuðsértusveitinmín og
útlendingahatri og verða þótt undarlegt sé með
tímanum helst í selskap með þeim hluta Sjálfstæðis-
flokksins sem óttast útlendinga og jafnvel hatar þá.
Hvað verður þá um Samfylkinguna – þessa best
heppnuðu sameiningu vinstrimanna – fram að
síðustu kosningum. Hún molnar undan samkeppni
frá BF og Pírötum, nema menn leggist þar undir feld
og fari í skilgreiningar og sjálfsskoðun og spyrji sig
þessarar klassísku spurningar: Með hverjum ætla
ég að standa? Hvert er mitt fólk? Er það skuldum
sliguð millistétt Íslands eða skuldlausir gamlir
flokksgæðingar? Ef svarið er það að flokkurinn ætli
að standa með sjónarmiðum Sighvats Björgvins-
sonar þá verður næsti landsfundur haldinn á Café
Catalina.
„Ekki mátti setja
kvótann á uppboð,
ekki mátti setja
reglur um frjáls
markaðsviðskipti
í sjávarútvegi –
heldur skyldu öll
viðskipti í sjávar-
útvegi bundin innan
fámenns hóps.“
„Nú eru að festast
í fylgi nýir flokkar
– Björt framtíð
og Píratar. Enn
virðist Sjálfstæðis-
flokkurinn ekki
ná því að brjóta
af sér helfjötra
hagsmunanna.“
um höFunDinn
Bárður Halldórsson
Höfundur kenndi
latínu, sögu og ís-
lensku við Mennta-
skólann á akureyri
1968-1987 en hefur
síðan stundað við-
skipti í Reykjavík og
rekur nú fasteigna-
félagið Lindberg og
fæst við þýðingar á
Ciceró í frístundum.
Þetta er síðari grein
af tveimur.
01/01 kjarninn áLiT