Kjarninn - 01.05.2014, Side 44

04/06 Úkraína
HVaða ÁHrIF HaFa reFsIaðgerðIr?
Í byrjun vikunnar voru kynntar nýjar viðskipta-
þvinganir og refsiaðgerðir gegn Rússum. Banda-
ríkjamenn hafa farið þá leið að refsa nánustu
bandamönnum Pútíns forseta en Evrópusambandið
(ESB) hefur aðallega beitt menn sem hafa beinar
tengingar við innlimun Krím í Rússland eða við
uppreisnina í austurhluta Úkraínu þvingunum.
ESB getur ekki bannað mönnum að ferðast eða
fryst eignir þeirra nema öll aðildarríkin samþykki
það. Þá er auðveldara að vefengja refsiaðgerðir
samkvæmt evrópskum lögum, og það hefur fólki
tekist. Því hefur spjótunum aðallega verið beitt
gegn þeim sem ljóst er að hafa beina tengingu við
ástandið, jafnvel þótt sumir þeirra eigi engar eignir
sem hægt er að frysta. Evrópa er
síðan mun háðari Rússlandi en
Bandaríkin; stór hluti olíu og gass í
Evrópu kemur frá Rússlandi, þaðan
kemur þriðjungur allrar orku.
Pútín hefur sloppið en Ígor
Setsjín, sem er talinn næst-
valdamesti maður Rússlands,
er á nýjasta listanum. Hann er
yfirmaður olíurisans Rosneft, en
fyrirtækið hefur ekki enn verið beitt
þvingunum. Hins vegar er litið á
þessa aðgerð sem viðvörunarskot.
Refsiaðgerðir gegn fyrirtækjum
í olíu- og gasiðnaði gætu haft
veruleg áhrif, enda er talið að um
helmingur tekna ríkisins komi úr
þessum iðnaði.
Hingað til hafa refsiaðgerð-
irnar þó haft mest áhrif á traust
til rússneska hagkerfisins. Fjárfestingar í landinu
hafa minnkað og fjármagn streymir burt þaðan. Þá
hefur matsfyrirtækið Standard & Poor´s lækkað
lánshæfis mat ríksins í BBB, sem er einum flokki
fyrir ofan hinn víðfræga ruslflokk. Hlutabréf hafa
lækkað um fimmtán prósent og rúblan hefur fallið
um níu prósent gegn dollaranum. Þrátt fyrir þetta
tók hlutabréfamarkaðurinn við sér eftir að tilkynnt
var um nýjustu þvinganirnar, þar sem þær voru
vægari en búist hafði verið við.
Hvað næst?
Diplómatískar leiðir Vesturlanda hafa hingað til ekki
skilað miklum árangri. Enn er mögulegt að auka
refsiaðgerðir gegn Rússum en Evrópusambandið á
erfiðara með það en Bandaríkin. Undanfarið hefur
verið fjölgað í herliði NATO í Eystrasaltsríkjunum,
Póllandi, Rúmeníu og við Svartahafið. Það hefur
þó aðallega verið gert til að róa íbúa og stjórnvöld.
NATO mun forðast hernaðarátök í lengstu lög, og
mun ekki grípa til þeirra nema Rússar aðhafist
eitthvað í aðildarríkjum NATO. Aðgerðir Vesturlanda
hafa verið gagnrýndar víða undanfarið, þær sagðar
of veikar og miklu harðari afstöðu þurfi að taka
gegn Pútín, sem sýnir sífellt meiri einræðistilburði.
Gagnrýnendur benda líka á að Evrópusambandið
hefur ekki eina trúverðuga og sannfærandi rödd í
utanríkismálum. Í tilvikum eins og þessu getur það
vissulega skaðað, þótt skoðanir séu mjög skiptar
um hvort sameiginleg utanríkisstefna væri æskileg.
Ástandið í Úkraínu er gríðarlega flókið. Hvað
gerist fram að kosningunum í lok maí er óljóst, sem
og það hvort tekst að halda þær.
Valdamenn
Þeir Vladimír Pútín og Ígor Setsjín eru taldir vera tveir valdamestu
menn Rússlands. Setsjín stjórnar olíurisanum Rosneft, en viðskipti
með olíu og gas skipta miklu máli þegar Vesturlönd íhuga diplómat-
ískar refsiaðgerðir gegn Rússum. Mynd: AFP