Búskapur hins opinbera 1994-1995 - 01.04.1996, Side 32

8.1. í eftirfarandi texta verður gerð grein fyrir hverju kerfi fyrir sig, göllum þeirra og
kostum.
8.2.1.1 Friálst keingreiðslukerfi íán trygginga)
Mynd 8.2 sýnir einfaldasta form heilbrigðiskerfis. Neytandinn greiðir sjálfur fyrir
alla heilbrigðisþjónustu úr eigin vasa. Hann getur valið á milli bæði lækna eða sjúkra-
stofnana, sem skapar samkeppni19 milli þeirra. Greiðslur verða hins vegar háðar getu
hans til að greiða. Ljóst er því að aðgangur að heilbrigðisþjónustu verður ójafn í þessu
kerfi og einnig að veikindi geta ógnað efnahag einstaklingsins. Þá er ekki sannreynt
að þetta kerfi sé efnahagslega hagkvæmt þar sem þekkingu neytenda er yfirleitt
ábótavant sem dregur verulega úr samkeppnismöguleikum milli framleiðenda. Með
hliðsjón af þeim heilbrigðismarkmiðum sem fram komu hér að framan er ljóst að
þetta kerfi á ekki upp á pallborðið hjá OECD-ríkjum. Kerfið er aðeins notað í litlum
mæli fyrir afmarkaða þjónustu, s.s. tannlæknaþjónustu og vissa lyQaþjónustu.
Mynd 8.2 Frjálst beingreiðslukerfi (án trygginga)
8.2.1.2 Endurereidslukerft med friálsri fiármögnun
Hægt er að útvíkka ofangreint heilbrigðiskerfi með því að innleiða frjálsar
tryggingar. Neytandinn eða atvinnurekandi hans kaupir sjúkratryggingu sem
endurgreiðir sjúklingi útlagðan kostnað fyrir heilbrigðisþjónustu að hluta eða öllu
leyti. Af mynd 8.3 má lesa að engin samskipti eru á milli tryggingaraðila og
framleiðenda. Sjúklingurinn kaupir þjónustu af læknum sem eru í samkeppni og
neytandinn (fyrirtæki) kaupir þjónustu af tryggingaraðilum sem einnig eru í
samkeppni. Um vissa kostnaðarþátttöku getur þó verið að ræða af hálfu sjúklings.
Frjáls endurgreiðslukerfi er betrumbót á beingreiðslukerfi þar sem neytandinn getur
tryggt sig gegn áhættu og veikindi ógna ekki efnahag sjúklinga jafn þungt og í
síðarnefnda kerfinu. En greiðslurnar eru samt sem áður enn háðar getu til að greiða.
Aðgangurinn er þannig áfram ójafn. Þá hafa tryggingaraðilar hvatningu til að verð-
leggja og meta einstaklinga m.t.t. áhættu. Neytandinn hefur einnig litla hvatningu í
þessu kerfi til að draga úr eftirspurn sinni (freistniáhrif) nema ef kostnaðinum er skipt
milli hans og tryggingaraðilans. Þá hefur framleiðandinn tilhneigingu til að auka
framboðið, bæði í magni og gæðum. Kerfið er ekki algengt í Evrópu. Fyrir utan ójöfn-
uð, áhættuval og freistniáhrif er stjórnunarkostnaður allhár í þessu kerfi.
Á mynd 8.2 og eftirfarandi myndum er samkeppni sýnd með samliggjandi ferhymingum.
30