Sagnir - 01.04.1980, Síða 4

©
því, hvaða áhrif þessi vit-
neskjan eða hin túlkunin sé
líkleg til að hafa. Og það er
þegjandl gengið út frá því að
þekkingaröflunin eigi að lúta
lögum fræðimennskunnar.
Ef ég væri sjálfur áhuga-
laus um fortíðina, eða viður-
kenndi ekki forgang sannrar
þekkingar og rökréttrar túlk-
unar fram yfir ímyndun á því
sviði, eða tæki önnur sjénar-
mið fram yfir hin fræðilegu sem
mælikvarða sannrar söguþekking-
ar; í einu orði ef ég skynjaði
ekki núverandi sagnfræði sem
neina menningarlega þörf; þá
væri mjög erfitt að sýna mér
fram á hagnýtt gildi hennar,
jafnvel þött auðvelt væri að
benda mér á víðtæka notkun
hennar, svo sem í skólum, í
þjóðmálaumræðu og við gerð
skemmtiefnis fyrir bækur og
aðra miðla.
í fyrsta lagi þætti mér öll
þessi notkun óþörf og ástæðu-
laus. Þótt sögunám í skólum
geti sjáifsagt veitt ágæta
þjálfun, andlega og félagslega,
sé ég ekki af hverju endilega
er kennd saga, ef söguþekking
hefur ekki tilgang fólginn í
sjálfri sér, og ekki annað
námsefni, valið beinlínis eft-
ir hentugleikum þess til þeirr-
ar þjálfunar sem skólinn vill
veita. Né heldur skil ég hvers
vegna stjórnmálaspámenn og
skemmtihöfundar þurfi að velja
sér efni aftan úr fortíð.
Þá segir þú kannski, að af
sögunni megi draga beina lær-
dóma fyrir samtímann; og þú
byrjar að snjóa yfir mig dæm-
um. Sum eru góð og gild, en
þau fela það í sér að verklag
sagnfræðinga sé virkjað í þágu
annarra fræðigreina. Svo er
um mat á landamerkjaskjölum
fyrir dómi og um margvxslega
úrvinnslu sögulegra heimilda í
þágu félagsvísinda. En það
þarf ekki að viðhalda sagnfræð-
inni nema að litlu leyti til
þess að hún geti rækt þessi
hlutverk. Flest dæmin eru um
vondar ályktanir. Ýmist draga
menn lærdóma af sögunni þar sem
skynsamlegra væri að byggja á
einhverju öðru, eða - og er það
tíðara - að menn tína út úr sög-
unni valin dæmi til að skjóta
mælskustoðum undir skoðanir sem
þeir hafa þegar myndað sér.
Síkt hlutdrægt val athugunar-
efna ógildir niðurstöðuna sem
raunverulega ályktun. (Ef
draga á af fortíðinni lærdóm
sem gildur sé fyrir samtíðina,
verður að líta á athugunarefnin
sem gilt úrtak þeirra dæma sem
til greina geti komið. Slík
hugsun er eiginleg félagsvís-
indum, framandi sagnfræðinni„)
Þetta sýnir samt, segir þú,
að sagan sé nytsamleg við boðun
skoðana. Nokkuð til í því.
Svo mikið, meira að segja, að
það er til skiptanna í tvo
staði. Það má nota söguna til
að flytja frá kynslóð til kyn-
slóðar nokkurn veginn almenn
eða viðurkennd gildi og sjón-
armið eins og þau eru þar og þá»
sagan sem skólafag getur verið
sérlega hentug í þeim tilgangi.
Og í annan stað er sagan notuð
í umræðum um álitamál samfél-
á