Sagnir - 01.04.1980, Page 17

Sagnir - 01.04.1980, Page 17
leita skýringa á lýðhegðan (deraografískri h.) mannfólks- ins birtist flókið orsakasam- hengi sem verður ekki gerð skil nema fyrir tilstyrk margra ólíkra fræðigreina: hag- og tæknisögu , jarðfræði., veð- urfræði,læknisfræði,næringar- efnafræði,þjóðfræðio(10) Eðli málsins samkvæmt felur við- fang fólksfjöldasögunnar í sér sjónarhorn margra greina,hnn krefst þess að viðfangsefnið sé skoðað í fjölfræði- og vistfræðilegu samhengi. Það er hvorki meira né minna en sam- búð lands og lýðs sem þar með kemst á dagskrá. (11) Þann áhuga sem íslenskir fræðimenn hafa löngum sýnt fólksfjöldasögu má eflaust rekja til þess hve umrædd sam- búð hélt áfram að vera ein- staklega dramatísk löngu eft- ir að manntalsöld hófst hér- lendis; um það vitna hinar háu sveiflur á fólksfjöldalínu- riti 18.og 19.aldar samfara harðindum,eldsumbrotum og sóttum af ýmsu tagi. Það er því ekki að undra þótt gagn- kvæm áorkan náttúru og menn- ingar á næstliðnum öldum hafi orðið mönnum hugstætt umhugs- unarefni á íslandi. í hinu sígilda riti Hannesar biskups Finnssonar,Mannfækkun af hall- ærum.var í fyrsta sinn gerð söguleg úttekt á þessu sam- spili sem annar fjölfræðingur 18.aldar,Magnús Stephensen, fjallaði einnig um af lærdómi. (12) Að viðbættum greinum Jóns landlæknis Sveinssonar, Sveins Pálssonar og Jóns Péturssonar læknis,sem birtust í Riti hins konungl.íslenska Iærdómslistafélags (13),er óhætt að segja að undir lok 18.aldar hafi verið lagður grunnur að íslenskri hefð í fólksfjöldasögu sem einkenndist af veður-,jarð- og læknisfræði- legri umfjöllun. Nægir í þessu efni að geta fræðimanna seinni tíma eins og Þorvaldar Thorodd— sen,Sigurjóns Jónssonar,Vil- mundar JÓnssonar,Sigurðar Þórar- inssonar,Páls Bergþórssonar og Jóns Steffensen sem eru allir alkunnir af verkum sínum. Það vekur athygli að sagn- fræðilega skólaðir menn eru ekki £ hópi þeirra sem hafa lagt drýgstan skerf til ísl- enskrar fólksfjöldasögu síðari alda. Hafa þeir þó átt kost á tölulegum upplýsingum í aðgengi- legu formi um hina ýmsu þætti fólksfjöldans,allt frá því að farið var að birta manntals- niðurstöður í Skýrslum um lands- hagi,fyrir tímabilið 1850- 70 (14),og síðan x Landshags- skýrslum,fyrir txmabilið 1880- 90 (15),og þar til hin sér- prentuðu manntöl tóku við frá 1901 (16). Við þetta safn bættist síðan (1960) manntal- ið 1703 í tölulegri úrvinnslu Hagstofunnar; þar með opnaði þessi einstæða heimild,hverjum sem skoða vildi,v£ða innsýn í félagsgerð hins "ósnortna” bæandaþjóðfélags og gerði mögu- legt að bera það saman £ mörg- um greinum,við þjóðfélag 19. aldar (17). Það er m.ö.o.ekki skortur aðgengilegra heimilda sem hefur staðið £ vegi fyrir þv£ að sagnfræðingar leituðu svara við mikilvægum spurn- ingum varðandi eðli og þróun £slensks þjóðfélags s£ðustu aldirnar; miklu fremur er um að kenna tómlæti þeirra um þá hag- og félagssögu sem lýð- fræðilegar staðreyndir eru ómissandi hráefni £ (18). Söguleg lýdfrædi Gera má þv£ skóna að hinar tiltölulega rfkulegu upplýs- ingar sem fyrir liggja um fólksfjöldaþróun á íslandi áð— ur en regluleg hagskýrslugerð hófst,hafi latt menn þess að leita fanga f öðrum heimildum sem eru ekki tölulegar £ eðli s£nu en vinna má tölulegar upp- lýsingar úr. Hér er einkum átt við kirkjubækur,eins og þær kallast £ daglegu tali - öðru

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.