Sagnir - 01.04.1980, Side 62

kenndi að slík stefna kynni að
leiða til blóðugs stríðs við fas-
ismann. En öll líkindi væru til
að einhuga fylking lýðræðisafl-
anna mundi verða svo sterkt vald
að það mundi afstýra friðrofum
fasistaríkjanna.6
En í september 1938 er sagt, að
nú sé svo komið að lítil von sé
um frið, og hinn landgráðugi fas-
ismi muni heimta meira en nokkur
þori að fórna. Styrjöld er sögð
vís, ef haldið verði áfram að
láta eftir þeim og fasistaríkin
verði öflugri og stærri en ella.
Þetta sé nú að koma fram, en "bar-
áttunni við fasismann getur ekki
lokið öðruvísi en með ósigri hans,
- en sá sigur kostar óskaplegar
fórnir, margfalt meiri en þurft
hefði að vera ef, "slökkviliðið
hefði verið til taks áður en eld-
ur var kominn um allt hús"."7
Hér notar Þjóðviljinn líkingu
Litvinoffs úr ræðu, sem hann flutti
hjá Þjóðabandalaginu skömmu áður.
Er leiðari þessi allur mjög í
anda þeirrar ræðu og forystugrein-
ar úr Prövdu, sem birtist í Þjóð-
viljanum 23.september 1938. Þess-
ar heimildir tala sínu máli um
afstöðu Þjóðviljans til utanríkis-
mála á þessum tima.
IMýr tónn
Eftir 29.september 193ÍS tekur
að gæta nýs tóns í skrifum Þjóð-
viljans, þar sem lagt er út af
Munchenarsamkomulaginu, sem lið
í fyrirhugaðri baráttuherferð á
hendur Sovétríkjunum.
"JÚdas" Chamberlain sveik
Tékkóslóvakíu með kossi.8 En það
eru fleiri svikarar en Júdas.
Norðurlönd eru ekki heldur sak-
laus af svikum við Tékkóslóvakíu
segir í grein í Þjóðviljanuin
6.október 1938. Eitt riki er
frýjað allri sök af glæpnum, þ.e,
Sovétríkin .9 Afturhaldsöflin um
allan heim eru sögð fagna sigri
nasismans í Múnchen og þau skrið-
kvikindi sem hræsna með lýðræðinu
skríða til nasismans, hvenær sem
þau þora. Fögnuður þessara afla
"birtist alveg sérstaklega í árás-
unum á Sovétríkin, því þau sjá
hylla undir bandalag auðvaldsins
í heiminum gegn ríkjum alþýðunnar
og öflum lýðræðisins. Því er það
að Morgunblaðið og Alþýðublaðið
leggja svo mikla stund á það nú
að svívirða Sovétríkin.”10
Á tímum Tékkóslóvakíudeilunnar
verður ekki vart neinnar grund-
vallarbreytingar á afstöðu Þjóð-
viljans, sé miðað við Verklýðs-
blaðið 1933. Það er ekki fyrr en
eftir innrásina, sem áherslu-
breytingar verða. Þjóðviljinn
hefur varnarstríð fyrir Sovetríkin,
sem eiga nú undir högg að sækja
gegn auðvaldsríkjum Evrópu og
Japans, en Bandaríkin fá líkt og
fyrr ekkert rúm í Þjóðviljanum.
4 GricJasáttmálinn
Vikurnar fyrir griðasáttmála
Sovétríkjanna og Þýskalands í
ágúst 1939 var Þjóðviljinn mjög
upptekinn af Dönum. Hér hafði
Stauning verið á ferð, sumir
virtust ætla að "svíkja" í sara-
bandsmálinu og danskur blaðamanna-
hópur var á sveimi um landið.
Því voru erlendar fréttir með minna
móti þá dagana.
22.ágúst er forsíðufrétt um,
að nú séu mikil fundahöld meðal
ráðamanna Evrópu og 23. ágúst sýnist
Þjóðviljanum að útlit sé fyrir
að Sovetrikin og Þýskaland muni
gera með sér "ekki árásarsáttmála">
sem falla muni úr gildi fremji
Hitlersstjórnin ofbeldi við erlend
ríki. (Þetta efnisatriði var ekki
í samningnum þegar til kom.)
24.ágúst heitir leiðari Þjóð-
viljans "Pólitískt gjaldþröT
Chamberlainsstjórnarinnar". Þetta
er áður en blaðið hefur fengið
endanlegar fregnir af samningnum
enda ekki búið að ganga
frá honum. Hitt sýnist Þjóðviljan-
um ljóst, að með slíkum samn-
Tngi renna fyrirætlanir Chamber-
lains og annarra fulltrúa auðvalds'
ins, um að siga Hltler á Sovét-
ríkin, út í sandinn.
Þetta verður nú höfuðinntak
umfjöllunar Þjóðviljans um þessi
mál og 26.águst eru Þjóðviljamenn
búnir að átta sig á hlutunum og
láta bresku stjórnina fá það ó-