Sagnir - 01.04.1981, Side 62

60
Frá hinum minnstu
teskeiihim
Hvað er list? Þetta er
spurning, sem menn hafa velt
fyrir sér a.m.k. allt frá
dögum Forn-Grikkja. Á vissum
tímaskeiðum innan ákveðinna
samfélaga hafa verið til fast-
métaðar reglur um hvað sé list
og hvaða eiginleika ákveðin
verk þurfi að hafa til að vera
kölluð listaverk, en slíku mati
hefur nær undantekningarlaust
verið hrundið með breytingu á
viðhorfum og þjóðfélagsgerð.
Listamenn Endurreisnartímans
tókust á við vandamál þrívídd-
ar og ljóss og skugga, og frá
því um 1500 til loka síðustu
aldar var meginviðfangsefni
listamanna að eftirapa þann
raunveruleika, sem þeir börðu
augum, á sem nákvæmastan hátt„
Var þá yfirleitt tekið mið af
einhvers konar klassísku eða
viðteknu fegurðarmati. Um og
eftlr síðustu aldamót tóku
listamennirnir hins vegar að
snúa við blaðinu og túlka veru-
leika, sem á sér minni samsvör-
un við efnisheiminn, en tekur í
þess stað meiri viðmiðun af sál-
arlífi listamannsins, með þeim
afleiðingum að endurmeta þurfti
allar fyrri skilgreingar á því,
hvað væri list, og hefur skil-
greining þessa hugtaks líklega
aldrei svifið meir í lausu lofti
en í dag„ títskýringar á list-
hugtakinu eru nánast ótölulegar,
og er þar oft hver höndin upp á
móti annarri.^ Sumir telja alla
tilfinningatjáningu list, aðrir
telja að þau verk, sem göfgi
manninn ^og færi hann á braut til
betra lífs séu list og enn aðrir
segja að list sé sú íþrótt að
búa til fagra hlu.ti. Flestir
virðast þó sammála um að þetta
fyrirbæri sé til, þótt erfitt
sé að henda á það reiður.
Hér virðist ljóst að list sé
eitthvert huglægt, óáþreifanlegt
fyrirbæri. sem ekki er unnt að
skilgreina til hlítar, enda mun
hver og einn hafa sína skoðun og
tilfinningu fyrir því, hvað það
sé. Þó virðist listin undan-
tekningarlaust tengd manninum og
hæfileika hans til sköpuar. Þessi
sköpunargáfa er oft sett í sam-
band við frumleika, og tengist
yfirleitt einhverju fegurðarmati,
sem þó er breytilegt frá tíma til
tíraa. T.d. var JÓhannes Kjar-
val mjög umdeildur fyrst eftir
að hann sneri heim úr námi, en
í dag efast vart nokkur um að
hann hafi verið listamaður.
Listin á sér margar hliðar.
Hun er öðru fremur spegill
mannlífsins og sem slík ber
henni að sýna okkur allar
víddir í sálarlífi mannsins,
sorg sem gleði, dapurleika sem
ánægju, hatur jafnt sem ást,
hið illa jafnt sem hið góða.
Hún hefur gildi fyrir einstakl-
inginn, því hún kafar í djúp
sálarinnar og slær þar á strengi,
sem eru öllum mönnum sameiginleg-
ir. Hún endurspeglar um leið
samfélagið með öllum þeim hrær-
ingum, sem þar eiga sér stað,
mótar það og umbreytir því með
nýjum hugmyndum, sem ganga í
berhögg við viðteknar skoðanir
og viðhorf. Það hefur verið
sagt um listina að hlutverk
hennar í samfélaginu sé að færa
nýjar hugmyndir í skiljanlegt
form og þoka þannig samfélaginu
einu stigi lengra áfram.
Á þessari öld hafa margvís-
legar breytingar orðið á stöðu
listarinnar í samfélaginu.