Sagnir - 01.04.1981, Side 103

101
Gildi sögunáms
Þegar þú ætlar að velja þér
námssvið er nauðsynlegt að þú
gerir þér fyrst og fremst Ijóst
hvaða þýðingu, hvaða þjóðfél-^
agslegt gildi, námið hefur. Þá
er best að byrja á því að spyrja
þeirrar að því er virðist ó-
merkilegu spurningar: til hvers
er yfir höfuð til fag, sem heit-
ir saga? Hvaða gagn getur þú
haft af henni? Hvers vegna hef-
ur þú alla þína skólatíð haft
kennslu í sögu? Það kennslu-
skeið sem þú hefur gengið í
gegnum hefur sennilega ekki
snert þessar spurningar mikið,
hvað þá gefið þér nokkurn
grundvöll til þess að geta
svarað þeim.
Flestir eru þeirrar skoðunar
að sagan sé fræðsla um fortíð-
ina eins og hún hefur þróast
upp í það samfélag, sem við
búum við í dag. Ein algengasta
röksemdin er að menn þurfi að
þekkja fortíð sína, sem þeir
eru afsprengi af, til þess að
þekkja samtíð sína. Hvaða
skilningur er réttastur í þessu
sambandi er mjög á reiki. Enn-
fremur er engin vísbending til
um það til hvers sá skilningur
skuli notaður. Afleiðing þess-
arar söguskoðunar kemur hins
vegar allgreinilega í ljós þeg-
ar sagnfræðin til dæmis segir
að samfélagið í dag líti út
eins og það gerir. Er með því
hálfgert verið að gefa í skyn
að svona líti heimurinn nú
einu sinni út og þar verði
engu um brey'tt.
Sem betur fer geta borgara-
leg vísindi einnig sagt okkur
margar sögur um að forsendur
tilverunnar hefðu verið miklu
lélegri fyrr á tímum. En sagan
er ekki bara fortíðin, sagan er
þróunarskeið, sem við og sam-
tíð okkar erum hluti af, og við
erum líka hluti af þeirri sögu-
legu gerjun, þeirri stöðugu
þróun, sem nær til allra þátta
samfélagsins. Þannig geta
þessi svið eins og þau líta út
í augnablikinu einmitt aðeins
skoðast sem þrep í þróunarstiga.
Það er semsé ekkert óbreytanlegt,
ekkert sem á sér enga sögu.
Enn fremur eru öll þróunarskeið
tengd hver öðru og mynda til
samans heild en sé sagan skilin
sem þróunarskeið er vert að
benda á að hér er ekki um að
ræða neina tilviljunarkennda
þróun. Hreyfingin lýtur á-
kveðnum sögulegum lögmálum,
æðsta verkefni sagnaritarans
hlýtur því að vera að afhjúpa
þessi lögmál með því að skil-
greina þróunina, einnig að sanna
með skilmálum þeim er sagan
gefur hvers vegna þessi lögmál
birtast á sínum tíma í samfél-
aginu, í mildaðri eða öfugsnú-
inni mynd. Aðein með þeim hætti
er unnt að varpa ljósi á þá
möguleika og takmarkanir, sem
fyrir hendi verða í framtíð-
inni og aðeins með þessum hætti
er mönnum kleyft að að eiga
sinn þátt í að móta sína fram-
tíð.
Séu hin ýmsu gerjunarsvið,
sem háð eru hvert öðru og sem
mynda til samans heild, höfð
í huga og séu sagnvísindin
skoðuð sem vísindi um þróun
þessa samfélags virðist það
mótsagnakennt að til sé ein-
angruð grein, sera heitir "saga".
Motsögninni veldur að hin hefð-
bundnu vísindi líta einmitt ekki
a samfelagið sera heild heldur
sem mörg sjálfstæð sv.ið í meira
eða minna tilviljunarkenndu
samhengi.