Nýtt Helgafell - 31.12.1957, Blaðsíða 58

200
HELGAFELL
hvatcrr, sem útrás þurfti að fá, fyrr hafði
honum ekki fundizt hann hafa hlotið upp-
reisn einhverrar þeirrar niðurlægingar, sem
hann ekki gat með nokkru móti unað'' (bls.
166). Það var svei mér gott að minni-
máttarkenndin fékk svona rækilega útrás,
og að hinir kaghýddu synir Jóns Lofts-
sonar fengu ekki heldur nýja minnimátt-
arkennd af þessum málalokum, því að
fáum árum síðar fela synir Sæmundar
í Odda Snorra að skipta arfi með þeim, og
dóttir Sæmundar telur, að hann hafi verið
að undirbúa bónorð við hana, — og enn
ekki löngu síðar gerir hann helmingafélag
við bróðurdóttur Sæmundar. Þetta verður að
teljast allsæmilegur sigur á hatri til ættar,
sem hefir faric eir s illa með mann og Odda-
verjar með Snorrc, ef trúa má kenningu
síra Gunnars.
„Það er hinn örlagaríki veruleiki í sam-
bandi við persónu Snorra Sturlusonar, að
hann lifir ekki og hrærist fyrst og fremst
í höfðingdómi sínum, heldur í fræðum sínum
og ritstörfum” (bls. 175). Þessvegna var hann
heldur skussi við höfðingdóminn, skrópaði
t. d. eitt sinn á Alþingi, meðan hann var
lögsögumaður, og gefur það „ákveðna bend-
ingu í þá átt, að lögsögumannsstarfið og
önnur þingstörf hafi Snorra léttvæg fundizt
við hlið þess starfs að setja saman sögu-
bækur" (bls. 171). Samt var það svo, að
„samtíðarmönnum datt ekki í hug sú skýr-
ing, að hann kynni að hafa verið niðursokk-
inn í störf, sem kröfðust hans heils og óskipts,
svo að hvers konar þátttaka í ríg og illdeil-
um samtíðarinnar hafi verið í fullkominni
andstöðu við dýpstu hugðarefni hans'' (bls.
172).
Allt fram á vora upplýstu öld hafa menn
eins og Sigurður Nordal haldið, að ritstörfin
hafi verið tómstundavinna og hjáverk höfð-
ingjans Snorra Sturlusonar, líkt og Nóbels-
verðlauna-höfundurinn sir Winston Churchill
hefir á vorum dögum samið hvert ritverkið
öðru meira í hjáverkum frá stjórnmálunum.
Eða man nú enginn „bóndann í Kreml”?
Sú vcir þó tíðin, að rit þau, sem hann setti
saman í hjáverkum við búskaparannirnar,
þóttu ekkert trys í söfnuði síra Gunnars.
Höfundur telur þetta viðhorf Nordals og ann-
ara „furðulegt” og heldur síðan áfram:
„Þegar við lítum svo síðast til þess, að
Snorri er uppi á tímum stöðugs ófriðar og
sífelldra deilna, þá nálgast fyrrnefnt við-
horf yfirlýsingu um það, að Heimskringla,
Egils saga og Snorra-Edda hafi til orðið á
þann hátt, að maður nokkur, sem var um
allt annað að hugsa og vart var hugsanlegt
að nokkurn tíma hafi átt friðarstund, hafi
þó hlaupið í að semja þessa gimsteina heims-
bókmenntanna, þegar hann hafði ekkert ann-
að að gera” (bls. 157). Sumir kynnu nú að ætla,
að veraldarvafstrið, sem öllum heimildum
ber scman um að Snorri átti f alla ævi,
hefði orðið honum ennþá tímafrekara, ef
honum hefði verið þetta allt umhendis. Hinir
sömu hafa og hingað til séð eina skýring-
anna á ágæti rita Snorra, og þá einkum
Heimskringlu, í því að hann var sannur
höfðingi og heimsmaður og gat því betur
skilið það sem hann var að lýsa en hver
óvalinn bókaormur.
„Hér með virðist manni þessi saga ætti að
vera búin”, eins og höfundur segir á bls.
139. Ónei, ekki aldeilis. Síra Gunnar telur
sig að vísu hafa sannað, að hjá Snorra hafi
„hin andlegu störf (verið) sprottin af innri
þörf svo sterkri og heitri, að enginn höfð-
ingdómur né veraldarvafstur gat bug á unn-
ið” (bls. 159). En það er til margskonar rit-
mennska. Jón Helgason segir í bókmennta-
sögu sinni, að Snorri vilji „ekki þjóna neinni
stefnu eða draga fram eins hlut á annars
kostnað”. „Einn af mest áberandi eigin-
leikum Snorra, sem honum eru annars sam-
eiginlegir mörgum öðrum íslenzkum rithöf-
undum, er hans hlutlægni” hefir síra Gunnar
eftir Jóni (bls. 125), og hefir Jón óneitanlega
stundum komizt betur að orði, ef rétt er með
farið.
Þessi áburður Jóns Helgasonar um hlut-
lægni hjá Snorra fellur undir það, sem síra
Gunnar kallar á öðrum stað (bls. 68) með
snilldarlegu nýyrði „gervigetsakir”. Hann