Nýtt Helgafell - 31.12.1957, Blaðsíða 51

BOKMENNTIR
193
í haust sem leið kom nýjasta saga Stein-
becks, The short reign of Pippin IV, Hunda-
dagastjórn Pippins IV, út hér á vegum Al-
menna bókafélagsins. Þýðinguna gerði Snæ-
bjöm Jóhannsson, og virðist honum hafa far-
izt hún mjög vel úr hendi. Þetta er aðallega
skopmynd af stjórnmálalífi Frakka, en ann-
að veifið beinir höfundur líka skopi sínu að
Ameríkumönnum, og einkar góðlátlega af
Ameríkumanni að vera. Sagan er kannske
í lengsta lagi, eins og góður brandari, sem
teygður er á langinn, án þess að hann fari
þó nokkum tíma alveg úr reipunum. Það er
virðingar vert, að höfundur tekur hvergi
meira fyrir en hann ræður .við, hann er eins
fyndinn og hann ætlar sér að vera, en aldrei
fyndnari. Ekkert kemur á óvart. Bókina skort-
ir alveg frumleik, en það væri víst hót-
fyndni að vera að setja það lítilræði fyrir
sig, úr því að hún skilar nokkurn veginn
því litla, sem höfundur virðist hafa ætlað
að segja.
Sagan af Pippin konungi er mjög ólík
öðrum sögum Steinbecks, hún er miklu lík-
ari því, að vel menntur yfirstéttarmaður frá
New York hefði skrifað hana sér til dægra-
styttingar eftir nokkurra mánaða dvöl í Frakk-
landi, heldur en hinn róttæki fylgismaður nátt-
úrustefnunnar, sem samdi Þrúgur reiðinnar.
En eftir á að hyggja, eitthvað svipað mætti
segja um flestar sögur Steinbecks, þær eru
sín úr hverri áttinni. Að nokkru leyti bera
þær vitni um mikla fjölhæfni, en jafnframt.
um einhvers konar óvissu og hverflyndi.
Það er eins og svipmót höfundarins óskýrist
með hverri nýrri bók í seinni tíð. Erfitt er að
deila við þá,.sem finnst Tortilla Flat skemmth
legasta bók Steinbecks, en auðvitað er Þrúg-
ur reiðinnar langmerkilegasta verk hans, og
það fer ekki milli mála, að hann hefir aldrei
síðan skrifað sögu, sem kemst í hálfkvisti
við hana. Sumir gagnrýnendur, þeirra á með-
al Edmund Wilson, sem ekki er ráðlegt að
vefengja gálauslega, halda því fram, að
Steinbeck hafi spillzt á síðari árum af því að
skrifa fyrir kvikmyndir, glatað einurð og
sjálfstæði til að skrifa heiðarlega. Víst eru
margar sögur Steinbecks grunsamlega vel
lagaðar til kvikmyndunar, og samt er þessi
kenning einhvern veginn of einföld og of
sennileg til þess að hægt sé að sætta sig
við hana. Hvað sem því líður, þá er ein-
hver óþægilegur tvískinnungur í flestum bók-
um Steinbecks: raunsæileg nákvæmni og
vísindaleg efnishyggja leysast þegar minnst
vonum varir upp í dultrú og lotningarfulla
uppgjöf fyrir óræðum og órökvísum kröfum
mannssálarinnar. Hversdagslegar raunsæis-
lýsingar snúast allt í einu upp í háfleygar
dæmisögur. Steinbeck verður ákaflega star-
sýnt á ofbeldishneigð og grimmd manns við
mann. En jafnframt virðist hann hafa ein-
læga og barnslega trú á eðlisgæzku alls,
sem lifir, og honum gengur illa að sam-
ræma þetta. Af Tortilla Flat má ef til vill
ráða, að Steinbeck líði bezt og hann sé
sjálfum sér samkvæmastur, þegar hann skrif-
ar um sem frumstæðast og ábyrgðarlausast
fólk. Hugmyndin um óeigingjarnt bræðralag
þeirra, sem standa utan þjóðfélagsins, er
auðvitað að nokkru leyti rómantísk ímynd-
un, en hún hentar Steinbeck. Hún leiðir hann
að vísu í gönur í Mýs og msnn, af því að
fábjáninn, Lennie, stendur of langt utan við
mannlegt samfélag til þess, að hægt sé að
taka mark á honum. Eg held, að það væri
ekki fráleitari lýsing á Steinbeck en hver
önnur að kalla hann píslarvott nútíma real-
isma og vísindalegrar efnishyggju. Hvorugt
virðist honum nógu eðlilegt. Og Pippin er