Nýtt Helgafell - 31.12.1957, Blaðsíða 59

BÓKMENNTIR
201
er lítið skárri en tilgáturnar, sem um ræðir
á bls. 97 og „flestar eiga það sameiginlegt
að gera Snorra að óvenjulega ómerkilegum
manni, seilzt jafnvel svo langt, að Snorri er
ekki einusinni haldinn maður til fram-
kvæmda slíks stórræðis sem að svíkja ætt-
jörð sína, þrátt fyrir einlægan vilja". (Það er
ekki að furða þótt klerkur sé hneykslaður,
þetta er þó það minnsta, sem krafizt verður
af nokkrum manni).
Síra Gunnar leiðréttir hina fyrri sagnfræð-
inga með því að nefna dæmi „skefjalauss
áróðurs Snorra gegn ásælni norska konungs-
valdsins til yfirráða á íslandi" (bls 130).
Egils saga lýsir „stéttastyrjöldinni milli
norskra konunga og þeirra Borgarfeðga"
(bls. 152). Snorri er ekki sá skynskiptingur,
að hann láti ekki „vitandi áróðursbragð"
(bls. 132) sitja í fyrirrúmi fyrir sannri frá-
sögn. Hann skrifar „í því markmiði að
ófrægja norska konungsvaldið í augum Is-
lendinga" (bls. 137). Já, vissulega er hann
„markviss áróðursmaður" (bls. 127), en
Noregs höfðingjar eru svo skyni skroppnir
að þeir launa honum fyrst með því að gera
hann að skutilsveini sínum, síðan að lend-
um manni, og loks gerir Skúli jarl hann að
sumra sögn að „Folgsnarjarli", en samkvæmt
kenningu þeirri, sem síra Gunnar aðhyllist,
svarar það einna nánast til Grímseyjargreifa
á nútímamáli.
Það er ekki að furða þótt síra Gunnar
endurtaki á bls. 127 með velþóknun ummæli
Bjöms Þorsteinssonar sagnfræðings: „Glæsi-
legasti þegn höfðingjastéttar Sturlungaaldar,
Snorri Sturluson, samdi níðritið Heimskringlu
um Noregskonunga þjóð vorri til vamaðar í
viðskiptum við norska ríkið".
Svartur, skáld Ólafar ríku, „kvað lof-
mansaung um hústrúna. Og sem hann
kvað fyrir henni, sagði hún. Ekkinúmeira,
Svartur minn".
-----Ytri búningur bókarinnar er smekk-
legur og skemmtilegur, svo sem oft er um
bækur Heimskringlu. Stíll síra Gunnars er
vanalega léttur aflestrar, en ekki hortittalaus,
einkum þegar kennimaðurinn í honum kemst
í algleyming. „Glæsilegur" og „glæstur" em
meðal uppáhaldsorða hans og koma stund-
um kynduglega fyrir, en þó er það ekkert
á móti áhrifssögninni að „glæsa" (bls. 146).
Manni kemur á óvart, að höfundur, sem að-
hyllist hina efnahagslegu söguskoðun marx-
ista, kann ekki greinarmun á „ágimd" og
„nízku" (bls. 53). Einkennilegt er að nota
orðin „viðbrögð" og „frumdrög" sem kven-
kynsorð í eintölu, en það er gert á bls. 138
og 156. Þó eru þetta kannske prentvillur,
því að þær em alltof margar í bókinni og
sumar afleitar. T. d. var Sigurður skólastjóri
á Hvítárbakka Þórólfsson og ekki Þórðar-
son (bls. 73), og á bls. 101 vantar heila setn-
ingu, sem miklu máli skiptir fyrir sam-
hengið, í tilvitnun úr Flateyjarbók. Á bls.
121 er farið rangt með nafn hinnar postul-
legu bókar Björns Þorsteinssonar, kölluð „ís-
lenzka lýðveldið" í stað „íslenzka þjóðveld-
ið". Sjaldgæft mun vera, að nokkur bók sé
svo vitlaus, að hún viti ekki hvað hún
heitir, en á 2. bls. þessa rits er undirtitill þess
talinn: „leikmaður krefur kunnar heimildir".
Á stöku stað verður ekki séð, hvort um er
að ræða „marxisma for viderekomne" eða
prentvillur, enda skiptir það ekki máli fyrir
aðra.
Heildarniðurstaðan eftir lestur ritsins er
sú, að í þeim -köflum, þar sem síra Gunnari
hefir tekizt að komast úr hempunni frá
Kreml, hafi hann um ýmislegt gert hlut
Snorra betri í augum lesandans en hann var
áður. Þó er þar skemmst af að segia, að
hann heldur áfram að vera maður, sem
sóttist mjög eftir „auðæfum, völdum og met-
orðum" og leit aðeins á skáldskap sinn
og fræðimennsku sem „íþrótt vammi firrða",
dægrastyttingu og áhugamál, sem höfðingja
sómdi. En kennimannlegu kaflana er varla
unnt að lesa öðruvísi en sem gamanrit. Við
samanburð á þeim og ritum sumra marxista-
postulanna koma manni helzt í hug orð
guðfræðiprófessorsins Homemanns: „Það er
nógu fráleitt sem postulinn segir, þótt þér
gerið það ekki tífalt fráleitara."
Pétur Benediktsson