Nýtt Helgafell - 31.12.1957, Blaðsíða 15

ER GAGNSLAUST BASL — r>
157
ekki verða svipað uppi á teningnum á öðr-
um sviðum. Að minnsta kosti er hægt að
sanna, að menn búa til betra kex í engil-
saxneska heiminum en hér á Islandi, vefa
betur, eru slyngari að sauma skyrtur, gera
betri skó, leggja betri vegi, og þar fram
eftir götunum. Eg segi fyrir mig, að þó ég
hefði kunnað ensku, hefði ég ekki treyst
mér til að keppa til sigurs við 100 þúsund
samtímarithöfunda í enska heiminum. Eg
veit ekki hvert gildi kvæði Stephans G.
Stephanssonar hefðu haft, ef hann hefði
ort þau á ensku. Líklega akkúrat ekki
neitt; ég efast um að hann hefði einu sinni
fengið útgefanda að þeim, svo alkunn og
margumfjölluð af snillingum eru í þessum
löndum yrkisefni hans, þau sem ekki eru
bundin dölum, heiðum og útskerjum Is-
lands. Aftnr á móti hafa kvæði Stephans
ómótmælanlegt og ómótstæðilegt gildi með
þeirri 150 þúsund manna þjóð, sem mælir
á íslenska tungu; þau hafa heimsgildi, af
því að þessi 150.000 manna hópur er sér-
stakur heimshluti, sjálfstæð þjóð með sér-
staka þjóðmenningu, íslendingar.
Eg nefndi áðan nöfn tveggja nágranna-
eyja okkar hér vestur í hafi, Orkneyja
og Hjaltlands. Þessar eyjar áttu rótgróna
menningu norræna eins og ísland og áreið-
anlega mikið af merkum skáldskap, bæði
bundins og óbundins máls. Vér íslendingar
geymum af tilviljun nokkur forn kvæði,
sem eru uppsprottin á þessu svæði og telj-
um þau til vorra kvæða, af því upphafs-
þjóðir þeirra hafa á sama hátt og Norð-
menn glevrnt bæði tungu sinni og kvæðum.
Eitt þessara kvæða er Darraðarljóð, eitt-
hvert ámáttugasta töfraljóð á vorri tungu:
Vítt er orpið
fyrir valfalli
rifs reiðiský.
Rignir blóði.
Lönd þessi gengu á miðöldum undir
England, reyndar með 200 ára millibili,
lögðu niður tungu sína og andlega menn-
ingu innlenda, og gerðust enskir greif-
skapir. Hvenær heyrir maður nú í heim-
inum, að nokkur blaki auga í Orkneyjum
eða á Hjaltlandi? Hverheyrir framar getið
um þessar eyjar öðru vísi en þöglan aftaní-
hnýting Bretlands? Það er ekki einu sinni
til norrænn leirburður á þessum evjum til
að marka sérstöðu þeirra í heiminum.
Seinasta norræna fornkvæðið var skrifað
upp eftir gamalli kellingu, ef ég man rétt,
á eynni Fugli, sem heyrir til Iljaltlandi,
seint á 18. öld, Hildinakvæði. Þá var sem
sé aðeins ein ólæs kelling eftir á þessum
eyjum, sem kunni norrænar fornbók-
menntir. Englendingur sá eða Skoti, sem
skrifaði eftir henni kvæðið, skildi ekki orð
í því sem hann var að skrifa.
Það er mála sannast, að íslenzkur skáld-
skapur lætur lit þegar hann er kominn á
ensku og farið er að bera hann saman við
verk brezkra skáldjöfra. En jafnvel leir-
burður á íslenzku er meira virði í heim-
inum en meðalskáldskapur á ensku.
Varla er við að búast, að 150 þúsund
manna hópur eigi yfir mannvali að ráða
á heimsmælikvarða. Og það er ekki nema
eðlilegt þó margt í okkar menningu nái
ekki máli á heimsvísu.
Hitt skiptir máli gagnvart menningu
heimsins, að við höfum lifað af, að við
stöndum hér sem norrænn stofn og eigurn
sérstaka sögu, tungu, hugsunarhátt og
aðrar erfðir, stöndum hér sem laukur lít-
illar ættar og geymum verðmæta sem
frændur okkar og nágrannar glutruðu niður
eða köstuðu frá sér í straumi tímans.
Meðan vér gætum þessara verðmæta erum
vér enn nokkurs virði í heiminum. Þegar
vér liættum að gæta þessa sjálfstæðis og
drukknum í þjóðahafi einhvers stórveldis,
þegar síðasta kellingin, sem kann íslenzka
þulu er dauð, þá er heimurinn orðinn
fátækari. Og það stórveldi, sem kynni að
hafa gleypt okkur, mundi verða ekki að
ríkara.