Nýtt Helgafell - 31.12.1957, Blaðsíða 44

186
HELGAFELL
ara tveggja möguleika virðist oít orsaka
andlega þenslu, sem leiðir til óhófs. Við-
brögð konu, sem missir stjóm á alkohól-
neyzlu sinni, verða venjulega öfgafyllri en
karla, einkum með tilliti til siðferðilegs hátt-
ernis, og þar sem agi þjóðfélagsins í þess-
um efnum er strangari gagnvart konum
en körlum, verða víxlverkanir hegðunar og
sektarkenndar enn afleiðingaríkari. Agi þjóð-
félagsins sést m. a. glöggt á því, að flest
þjóðfélög eiga skopviðhorf til óhófs karla,
en óhóf kvenna er sjaldan haft að gaman-
málum.
Slys af völdum alkohólneyzlu eru engan-
vegin ný, en hafa færzt geysilega í aukana
á síðustu áratugum, með vaxandi notkun
véla, þar sem einn einstaklingur ber ábyrgð
á lífi og heilsu fjölda annarra. Beinar efna-
fræðilegar og líffræðilegar staðreyndir koma
hér til greina. Þegar alkohólmagn blóðsins
hefir náð ákveðnu stigi, verða æðri heila-
stöðvar ófærar að leysa af hendi þá starf-
semi, sem nauðsynleg er til þess að skynj-
anir, viðbrögð og dómgreind séu óskert.
Kemur þetta vitanlega fram f hvaða starfi
sem er, en sérstaklega má telja, að bifreiða-
akstur sé eitt hið þýðingarmesta atriði í þess-
um efnum vegna tíðni þess starfs og ábyrgð-
ar. Telja má, að ökumaður, sem hefir 0,15%
alkohóls í blóði, sé ekki fær um að aka
bifreið né framkvæma önnur hliðstæð
áhættustörf. Á hinn bóginn eru nær engar
líkur til þess að um ásvif sé að ræða, ef
alkohólmagnið er minna en 0,05%. Á sama
hátt og hófneytandi stillir neyzlu sinni í hóf
hvort sem um er að ræða samkvæmi eða
samningagjörð, þannig, að framkvæmda-
hæfni hans haldist nægileg til hvors sem er,
verður neyzla hans einnig að miðast við
það að fara ekki yfir 0,05% alkohóls í blóði,
ef aka skal bifreið eftir neyzlu. Sé um meiri
neyzlu að ræða, verður hann að láta akstur
niður falla. Mjög oft er þetta atriði, sem
sker úr því, hvort neytanainn hefir vald yfir
neyzlu sinni. Þótt ölvun hans verði meiri en
leyfilegt er til bifreiðaraksturs, er enginn
ástæða til þess að ætla, að hann sé ofneyt-
andi, en ef hann á hinn bóginn ekur bifreið
þegar svo stendur á, skyldi hann endurskoða
afstöðu sína grandgæfilega í þessum efn-
um. E. t. v. hjálpar þetta dæmi til þess að
sýna, að ofneyzla er ekki einungis komin
undir neyzlumagni, heldur einnig undir því
valdi, sem einstaklingurinn hefir á tfma-,
stað- og hegðunarvali í sambandi við neyzlu-
atburðinn.
Mjög er algengt, að áherzla sé lögð á
orsakasamband milli alkohólneyzlu og af-
brota. Hér sem víða annarsstaðar er nauð-
synlegt að gaumgæfa samband þessara
tveggja þjóðfélagsfyrirbæra á rökrænan hátt.
Ekki leikur vafi á því, að mörg afbrot eru
framin í ölvun og að verulegt ásvif dregur
úr siðferðis- og réttlætiskennd ýmissa ein-
staklinga. Hinsvegar er jafnvíst, að þáttur
alkohólsins í orsök afbrota hefir verið marg-
faldaður úr hófi fram. Afbrotaorsakir eru
margar og margvíslegar, bæði þjóðfélags-
legs eðlis og einstaklingslegs, og þess er
vitanlega enginn kostur að rekja þær hér.
Hinsvegar verður ekki hjá því komizt að
benda á það, að eitt af víðtækustu orsaka-
atriðum afbrota er geðfræðileg vanheilsa ein-
staklingsins sem afbrotið fremur, sem bæði
getur verið hugsýki (neurosis) eða vangæfni
og stundum jafnvel beinir geðsjúkdómar. Af-
brot og óhóf sama einstaklings eru tvímæla-
laust hliðstæð sjúkdómseinkenni sameigin-
legrar orsakar, þar sem sálrænn kvilli vegur
til beggja handa, útávið gagnvart þjóðfélag-
inu í afbroti og innávið gagnvart einstakl-
ingnum í óhófi.
Þau afbrot, þar sem alkohólneyzla er beint
orsakaratriði, eru einkum minniháttar and-
þjóðfélagslegar athafnir, svo sem óspektir
á almannafæri, áverkar í drykkjulátum o. s.
frv. Um skipulagða afbrotastarfsemi gildir
hinsvegar hið sama og önnur störf, að óhóf
hamlar framkvæmdum. Algengt er að finna
afbrotamenn í fangelsum, sem komust þá
fyrst undir mannahendur, er alkohólneyzla
þeirra gekk úr hófi. Á hinn bóginn er auð-
velt að sanna, að langmestur fjöldi óhófs-
manna gerist aldrei afbrotamenn. Ekki er