Nýtt Helgafell - 31.12.1957, Blaðsíða 40

182
HELGAFELL
læknir gagnrýndi andvökur sjúklings, sem
þjáSist aí huglægum kvilla. Ofuráróður skap-
ar ætíð andstöðu, og neikvæða svörun.
Greinilegt dæmi þess er, hversu margir af-
komendur virkra bindindismanna hneigjast
til óhófs á ákveðnu skeiði æfinnar.
Hófneytendur finnast í flestum tekjustétt-
um og starfsgreinum, þótt til þessa hóps
veljist einkum aðilar, sem búa í borgum og
öðru þéttbýli, stunda atvinnu, er krefst tíðra
mannamóta, og hafa mikil viðskipti við aðra
þjóðfélagsþegna, svo sem verzlunarmenn
hverskonar, skemmtistarfsmenn, stjórnmála-
menn og atvinnuferðamenn. Allskonar und-
antekningar og afbrigði eru hinsvegar tíð.
í sveitum Bretlands og írlands var algengt
fram yfir síðustu aldamót, að bændur neyttu
hófdrykks af whisky að morgni, um miðjan
dag og að kveldi, og helzt sá siður sumstað-
ar enn. Víðtækust er hófneyzlan sem
skemmti- og félagsskaparatriði, og einnig er
hún fastur liður í fæðisneyzlu heilla þjóða,
sem hafa vínframleiðslu að atvinnu. Hóf-
neytendur eru óskipulagður hópur, halda
sjaldan uppi áróðursstarfsemi, og ofstækis
gætir sjaldan í afstöðu þeirra til neyzlumála.
Þekking þeirra á alkohóli og vandamálum
þess er sízt minni en vanneytenda. Þeir telja
yfirleitt, að alkohólverzlun eigi að vera sæmi-
lega frjáls, undir heilbrigðu eftirliti, og að
vandamál alkohólneyzlunnar séu bezt leyst
með því að hver einstaklingur læri meðferð
alkohóls á raunsæan hátt án allrar tilfinn-
ingasemi. Margir atvinnubindindismenn telja
hófneyzlu hættulega þjóðfélaginu, þar sem
hún leiði til óhófs, en ekki verður séð, hversu
sú skoðun verður varin fræðilegum rökum
gegn hinni gagnstæðu skoðun, að hófneyzla
skapi æskilegustu neyzluhætti hvers þjóðfél-
ags. Þess ber að minnast, að fjöldi hófneyt-
enda er langsamlega mestur allra alkohól-
neytenda, og tekjur ríkja vegna áfengis-
sölu koma að langmestu leyti frá þeim. Þar
sem bindindisstarfsemi er styrkt með ágóða
af áfengissölu eru hófneytendur því raun-
verulegir launagreiðendur atvinnubindindis-
manna.
Milli hinna tveggja síðasttöldu flokka, of-
neytenda og sjúkneytenda, er greinilegur
stigmunur, sem í afleiðingu er þýðingar-
mikill, þótt orsakamunurinn sé oft einungis
geðfræðilegs eðlis. Ytra form þessa munar
er einkum fólgið í neyzlutíðni, neyzlumagni
og afleiðingaformi. En þegar hér er komið
er nauðsynlegt að gera nokkra grein fyrir
þeim grundvallaratriðum, sem valda því, að
neyzla ákveðinna einstaklinga tekur á sig
andþjóðfélagslegt og sjúklegt form. Hér er
vitanlega enginn kostur að stikla nema á
örfáum steinum, og þá sérstaklega á þeim
atriðum, sem efst eru á baugi í geðfræðilegri
reynslu þess, er þetta ritar.
Áríðandi er að minnast þess, að alkohól
er ekki vanalyf. (addiction drug) á sama
hátt og t. d. morfín eða heroin. Með þessum
tveimur lyfjum og ýmsum öðrum er hægt
að venja næstum því hvern einasta ein-
stakling á neyzlu, sem skapar lífeðlisfræði-
lega þörf, svo að sjúkdómseinkenni koma
fram, ef lyfjagjöf er hætt. Sjúklegan ávana
á alkohól er að vísu hægt að skapa í ákveðn-
um einstaklingum, en um vanamöguleika
alls fjölda manna er eigi að ræða, og vana-
þörfin er að öllum líkindum eingöngu sál-
fræðilegs eðlis. Ymsir hafa gert ýtrekaðar
tilraunir að skýra óhóf á lífeðlisfræðilegum
grundvelli, en að svo stöddu er ákaflega
hæpið að slíkt komi til greina, þótt hitt sé
jafnvíst, að ýmis lífeðlisfræðileg atriði geta
átt þátt í sköpun persónuleikans, er verður
háður þeirri sálfræðilegu þenslu, sem er rót
óhófsins.
Óhófsmenn koma fyrir í öllum stéttum
þjóðfélagsins og starfsgreinum. Sýnt er eigi
að síður, hversu umhverfi á drjúgan þátt í
sköpun neyzluhátta og vali alkohóls sem
úrræðis, þegar nauðsyn knýr á. Þótt erfitt
sé að tala um heildarafstöðu óhófsmanna
sem hóps, verður þess eigi dulizt, að heild-
arafstaða þeirra gagnvart alkohólneyzlu er
yfirleitt tilfinningaþrungin og óraunsæ, þótt
þekking þeirra sé oft og tíðum engu lakari
en annarra í þessum málum. Um skipulags-
bundin samtök er naumast að ræða að frá-